Từ Điển Phật Học

 

TỔ ĐÌNH MINH ĐĂNG QUANG

PHẬT HỌC TỪ ĐIỂN

BUDDHIST DICTIONARY

SANSCRIT/PALI-VIETNAMESE

Phạn / Pali -Việt

THIỆN PHÚC

 

A

 

A: Vô—Phi—Không—Chẳng phải—Tiếp đầu ngữ trong Phạn ngữ có nghĩa l� “không” hay phủ định. Khi đứng trước một nguyên âm khác, nó có thể được theo sau bởi một phụ âm cho thuận tai, như a(n)atta, chứ không phải atta—The prefix meaning “not,” the negative. Before another vowel it may be followed by a supplemental consonant for euphony, e.g., a(n)atta, not atta. 

Abbhutadhamma (p): Vị Tằng Hữu Pháp—Wonderful Dhammas.

Abhaya (skt): Fearless—See Vô Úy.

Abhayagiri (skt): Tự viện v� phế tháp tại Anuradhapura, một thời l� kinh đô của Tích Lan—Famous monastery and surviving Stupa at Anuradhapura, once the capital of Ceylon—See Anuradhapura in Sanskrit/Pali-Vietnamese Section.  

Abhaya-mudra (skt): Cử chỉ của Phật Sakyamuni ngay sau khi Ng� i đạt Ðại giác (b� n tay phải đưa ngang vai, các ngón tay duỗi thẳng, lòng b� n tay hướng về phía trước)—The gesture of Sakyamuni Buddha right after he attained enlightenment (the right hand is raised to shoulder level with fingers extended and palm turned outward).

Abhabbagamana (skt)  Abhibbagamana (p): Incapable of progressing—Không còn khả năng chuyển hóa—Those beings who are obstructed by their evil actions, by their defilements, by the result of their evil actions—Those who are devoid of faith, energy and knowledge, and unable to enter the right path and reach perfection.

Abhassara: Cõi trời—Deva—The “Radiant Ones.”—A class of heavenly beings of the fine-material world (rupa-loka).  

Abhasvaravimana (skt): Quang AÂm Cung hay Cực Quang Tịnh Thiên l� một cõi trời thuộc sắc giới, ở đấy không nghe thấy âm thanh n� o; khi các cư dân ở đó muốn nói chuyện, một tia sáng thanh tịnh thoát ra khỏi miệng được dùng l� m ngôn ngữ—A heaven belonging to the world of form or rupaloka, where no sounds are heard; when the inhabitants wish to talk, a ray of pure light comes out of the mouth, which serves as speech—See Thiên in Vietnamese-English Section. 

Abhava: Phi hữu.

Abhavasvabhava (skt): Không có tự tính—Lack of self-substance or absence of the substance of existence—Không có một thuộc tính độc lập.

Abhaya (skt): Vô úy—Fearless.

Abhaya-bhumi: Vô úy sở địa—Fearless bhumi.

Abhaya-dana (skt) Abhayamdada (p): Vô úy thí—Giving of fearlessness—Giving assurance of safety—Fearless  charity.

** For more information, please see Vô Úy thí in Vietnamese-English Section.

Abhayagiri (skt): Một tự viện nổi tiếng v� phế tích của ngôi tháp tại th� nh Anuradhapura, một thời l� cố đô của Tích Lan—A famous monastery and surviving stupa (tháp) at Anuradhapura, once the capital of Ceylon.

Abhayagiri-vasin: Vô úy sơn trụ bộ.

Abhaya-mudra: See Mudra 5.

Abhibhavayatana (skt) Abhibhayatana (p): Tám cách kiểm soát tri giác về những đối tượng khác nhau trong thiền định—Eight fields (meditation exercises) of mastery the sphere of the senses of perception in relation to various objects:

1)      Luôn biết về những hình thức của thân thể với những hình thức giới hạn của thế giới bên ngo� i như đẹp xấu giúp cho người tu tập l� m chủ được những ham thích về hình tướng của mình—Perception of forms in relation to one’s own body and of limited forms in the external world such as beautiful or ugly, which helps the cultivator to conquer attachment to forms.

2)      Luôn biết về những hình thức của thân thể với những hình thức không giới hạn của thế giới bên ngo� i, cũng nhằm giúp cho người tu tập l� m chủ được sự ham thích hình tướng của mình—Perception of forms in relation to the body and of unlimited external forms which also helps the cultivator to conquer attachment to forms.

3)      Luôn biết không có những hình thức của thân thể với những hình thức giới hạn của thế giới bên ngo� i, điều nầy giúp tăng cường định lực của người tu tập—Perception of no forms in relation to one’s own body and limited external forms which help increasing  or strengthening the cultivator’s concentration ability.

4)      Luôn biết không có những hình thức của thân thể với những hình thức không hạn chế của thế giới bên ngo� i, điều nầy cũng giúp tăng cường định lực của người tu tập—Perception of no forms in relation to one’s own body and unlimited external forms, which also helps strengthening the cultivator’s concentration ability.

5)      Từ giai đoạn năm đến tám, người tu tập không không còn lưu ý đến những hình thức của thân thể, nhưng vẫn còn biết về những hình thức mang những m� u xanh, v� ng, đỏ, trắng. Những thực tập nầy giúp người tu tập khống chế những ham muốn về cái đẹp bên ngo� i—From the fifth stage to the eighth stage, the cultivator perceives no forms in relation to one’s own body, but externally blue, yellow, red, and white forms are still perceived. These practices will help the cultivator restraining attachment to beauty. 

Abhidhamma-Pitaka (p): Higher Dharma—A tỳ đạt ma Luận—Cái giỏ của học thuyết cao thượng v� l� phần thứ ba của Tam Tạng, thường được gọi tắt l� Luận. Những lời giảng v� phân tích về các hiện tượng tâm thần v� tâm linh chứa đựng trong những thời thuyết pháp của Phật v� các đệ tử của Ng� i. Ðây l� cơ sở giáo lý chủ yếu của phái Nam Tông. Vi Diệu Pháp l� tạng thứ ba trong Tam Tạng Kinh Ðiển Phật Giáo của trường phái Phật giáo Nguyên Thủy—Basket of the Supreme Teaching, the third part of Buddhist Canon (Tripitaka), usually known or called by the short name Abhidharma. Books of psychological analysis and synthesis. Earliest compilation of Buddhist philosophy and psychology, concerning psychological and spiritual phenomena contained in the discourses of the Buddha and his principal disciples are presented in a systematic order. The Abhidharma reflects the views of Hinayana. The Abhidharma is the third division of the Buddhist Canon of the Theravadan School.

Abhidhammattha-sangaha (p): A Tỳ Ðạt Ma Giáo Nghĩa Cương Yếu—Do một luận sư người Tích Lan tên Anuruddha soạn v� o khoảng năm 1100 sau Tây Lịch, giới thiệu tổng quát giáo nghĩa của phái A Tỳ Ð� m—Composed by Anuruddha, a native of Ceylon, in about 1100 AD, introduced an overview of Abhidhamma. 

Abhidhammika (p): See Abhidharmika. 

Abhidhana (skt): Gọi tên—Naming.

Abhidharma (skt) Abhidhamma Pitaka (p): A tỳ đ� m—A tỳ đạt ma Luận—Vi Diệu Pháp—Buddhist commentaries—Special Teaching—For more information, please see A Tỳ Ðạt Ma in Vietnamese-English Section, and Abhidhamma in Sanskrit/Pali-Vietnamese Section.

Abhidharma Dharma Skandha Pada (skt): A Tỳ Ðạt Ma Pháp Uẩn Túc Luận—Do Ng� i Ðại Mục Kiền Liên biên soạn—Composed by Mahamaudgalyayana.

Abhidharma Dhatu Kaya Pada  (skt): A Tỳ Ðạt Ma Túc Luận—Do Ng� i Thế Hữu biên soạn.

Abhidharma Jnana Prasthana (skt): A Tỳ Ðạt Ma Phát Trí Luận—Do Tỳ kheo Ấn Ðộ C� Ða Diễn Ni Tử soạn v� o khoảng năm 300 sau khi Phật nhập diệt—Composed in about 300 years after the Buddha passed away by Katyayanitra, an Indian monk. 

Abhidharma-kosa (skt) Abhidhamma-kosha (p): A Tỳ Ðạt Ma Câu Xá—Kho báu Abhidharma, phản ảnh việc chuyển từ Tiểu Thừa (Hinayana) sang Ðại Thừa (Mahayana) được Ng� i Thế Thân soạn tại Kashmir v� o khoảng thế kỷ thứ 5 sau công nguyên—Treasure chamber of of the Abhidharma which reflects the transition from the Hinayana to the Mahayana, composed by Vasubandhu in Kashmir in the fifth century AD.

Abhidharma Kosa Samaya Pradipika (skt): A Tỳ Ðạt Ma Câu Xá Hiển Tôn Luận—Do Ng� i Chúng Hiền biên soạn.

Abhidharma-Kosa-sastra: A tỳ đạt ma câu xá luận—Treasure (store-room—interior of a carriage—collection of sentences) chamber of the Abhidharma.

Abhidharma Nyayanusara (skt): A Tỳ Ðạt Ma Thuận Chánh Lý Luận—Do Ng� i Chúng Hiền biên soạn.

Abhidharma Pitaka (skt): Luận Tạng.  

Abhidharma Prikarana Pada (skt): A Tỳ Ðạt Ma Phẩm Loại Túc Luận—Do Ng� i Thế Hữu biên soạn.

Abhidharma-samgiti-Sastra: A tỳ đạt ma tạp tập luận—Do Ng� i Xá Lợi Phất biên soạn—Composed by Sariputra.

Abhidharma-sutra: A tỳ đạt ma Kinh.

Abhidharmika (skt) Abhidhammika (p): Luận Sư—Phật Thích Ca Mâu Ni l� vị Luận sư đầu tiên của đạo Phật—Luận sư Phật giáo nhưng cũng giỏi về Kinh v� Luật—Sakyamuni Buddha is known as the first Abhidharmika in Buddhism, even though the Abhidharmika was compiled long after his death—A Buddhist monk who specializes in the study of Abhidharma, but also good in Sutra-pitaka and Vinaya-pitaka.    

Abhidharma vibhasa sastra (skt): A Tỳ Ðạt Ma Tỳ Ba Sa Luận—Giải thích cuốn Phát Trí Luận của C� Ða Diễn Ni Tử—Explained the Abhidharma Jnana Prasthana of Bhikkhu Katyayanitra.

Abhidharma Vijnana Kaya Pada (skt): A Tỳ Ðạt Ma Thức Thân Túc Luận—Do Tỳ Kheo Ấn Ðộ tên Ðề B� Thiết Ma biên soạn, phủ nhận cái “ngã”—Abhidharma Vijnana Kaya Pada, composed by an Indian Bhikkhu named Devasarman, which denied the ego.

Abhidheya (skt): Ý nghĩa—Meaning.

Abhidheyavikalpa (skt): Sở thuyết bất phân—Sự phân biệt sai lầm về những gì đã được thuyết giảng hay miêu tả—Wrong discrimination regarding what is described.

Abhijjha: Tham—Covetousness—Lust—(Synonym of Lobha and Tanha).

Abhijna (skt) Abhinna (p):  Thần Thông—Super-knowledge.

·        Thần thông l� những loại tuệ giác đạt được bằng tu tập thiền định: Super-knowledge are modes of insight attained by the practice of Dhyana.

·        Những quyền năng siêu nhiên, trạng thái tâm thức cao khi những năng lực tâm linh được phát triển, những năng lực phi ph� m có được ở một vị Phật, Bồ Tát hay A la hán. Gồm có sáu loại (lục thông): Thiên nhãn thông l� thấy mọi vật trong vũ trụ ngay cả những sinh tử của thế gian; thiên nhĩ thông l� nghe được mọi tiếng của trời người; thần túc thông l� có khả năng biến hiện khắp mọi nơi trong mọi lúc; tha tâm thông l� đoán biết được tâm hay ý tưởng của người khác; túc mạng thông l� biết chuyện đời trước, đời nầy v� đời sau của mình v� người; lậu tận thông l� dứt tận mọi ô nhiễm chấp trước—Super knowledge or supernatural powers, a high state of consciousness when six spiritual powers have been developped, abilities possesses by a Buddha, bodhisattva or arhat. Modes of insight attained by the practice of Dhyana. There are six types: Divine eyes which can see all things in the universe including the cycles of births and deaths of all beings, divine ears which can perceive all human and divine voices, divine ability to be at anywhere at anytime, divine perception of the thoughts of other beings, recollection of previous existences, knowledge concerning the extinction of one’s own imputrity and passions—See Lục Thông—See Thần Thông.

Abhimana (skt): See Tăng Thượng Mạn in Vietnamese-English Section.

Abhimukti (skt): Tín giải (tin v� hiểu) về sự giải thoát khỏi chu kỳ luân hồi, chu kỳ ấy chỉ tiếp diễn khi n� o con người vẫn còn những dục vọng—Deliverance from the cycle of birth and death, which continues only as long as desires are present.

Abhijna (skt) Abhinna (p) Thần thông—Supernormal (supernatural—mystical) knowledges—The six high powers or Supernormal knowledges—See Thần Thông.

Abhilakshana (skt):

·        Chuyên cầu hay mong ước mãnh liệt: Earnestly desiring.

·        Tha thiết mong cầu sự thể chứng trí tuệ tối thượng vốn ở trogn tâm thức sâu kín nhất của mình: By earnestly seeking for the realization of the supreme wisdom which is in one’s inmost consciousness.

Abhilapavikalpa (skt): Ngôn thuyết phân biệt hay sự phân biệt sai lầm về các biểu thể, như chấp v� o âm thanh, b� i hát, vân vân—Wrong discrimination concerning sounds and expressions, i.e., getting attached to various pleasant sounds and songs, etc.

Abhinibbatti (p) Punabhava  (skt): Tái sanh—Rebirth.

Abhinivesa (skt): Chấp trước hay sự r� ng buộc—Attachment.

Abhinnalakshana (skt): Dị tướng hay những trạng thái sai biệt—Differentiating marks.

Abhinnaya (p): Trí tuệ cao siêu—Supernormal knowledge—See Thần Thông.

Abhirati (skt): Ðông độ Thiên Ðường của Tu Mật La Thiên hay A Súc Bệ Phật. Trong đạo Phật, những cảnh giới tiêu biểu cho những hiện tượng tâm lý hay tâm thức, chứ không phải l� những địa danh—Realm of Joy; the paradise of the Buddha Akshobhya (A Súc Bệ Phật ở phương Ðông) in the East of the universe. In Buddhism, realms (paradises, hells, etc) are considered not geographical locations but rather states of consciousness.

Abhisamacarika-sila (p): Giới hạnh oai nghi. Phật dạy: “Chư Tăng Ni n� o không có giới hạnh uy nghi thì không thể n� o tu h� nh thanh tịnh được.”—Morality consisting in good behavior relates to the external duties of a monk, such as toward his superior. The Buddha taught: “If certain monks and nuns have had no good behavior, in no way they can fulfill the law of genuine pure conduct.”

Abhisamaya (skt): Hiện chứng hay sự thể chứng nội tại, hay thực chứng đầy đủ v� trực tiếp về Tứ Diệu Ðế của h� ng Dự lưu. Sự thể chứng nầy cao hơn sự hiểu biết bằng tri thức về chân lý, nó thuộc tâm linh—Inner realization or truth-realization, or full and direct grasp of the four Noble Truths by the Stream-Winner (dự lưu). This is more than an intellectual understanding of the truth, it is spiritual. 

Abhisambodha (skt): Chứng hay sự giác ngộ ho� n to� n—Being fully awake.

Abhisankhara (skt) Abhisamkhara (p): H� nh Nghiệp Ma vương, giống như mắc xích thứ nhì trong 12 nhân duyên—Karma formations, identical with the second link of the paticcasamuppada.

Abhiseka  (skt)  Abhishekha (p):

(A)  Pháp Quán đảnh—Baptism, Sprinkling, Initiation, or Anointment:

a)      Lễ xức dầu nhập môn của phái Kim Cương Thừa; trong đó các môn sinh nhận từ thầy mình quyền được hiến mình cho những luyện tập thiền định đặc biệt: Baptism or anointment—Consecration or Initiation—The process used by Vajrayana (Mật Tông), in which the disciple is empowered by the master to carry out specific meditation practices—Initiation of transmission of power.

b)      Gồm có bốn giai đoạn nhập môn kế tiếp nhau—There are four different sucessive stages of initiation:

1)      Nhập môn bình cúng: Vase initiation.

2)      Nhập môn bí mật: Secret initiation.

3)      Nhập môn trí năng: Wisdom initiation.

4)      Nhập môn thứ tư: Fourth initiation.

(B)  Khi một vị Bồ Tát đạt đến địa cuối cùng hay Pháp Vân Ðịa (Dharmamegha) của sự tu tập, ng� i được chư Phật quán đảnh bằng những b� n tay của các Ng� i, v� vị Bồ Tát ấy được chính thức khai nhận như l� một vị trong chư Phật: When a Bodhisattva reaches his last stage of self-discipline, he is anointed by the Buddhas with their own hands and formally inaugurated as one of them.

Abhutaparikalpa (skt): Hư vọng phân biệt hay sự phán đoán sai lầm—False judgment—Trong Kinh Lăng Gi� , Ðức Phật dạy: “Vì sự phán đoán sai lầm được nêu ra về các sự vật được quan niệm trong phức tính của chúng nên xãy ra sự chấp thủ mạnh mẽ v� o thế giới bên ngo� i.”—In the Lankavatara Sutra, the Buddha taught: “As a variety of false judgements is given to objects conceived in their multiplicity, there takes place a strong clinging to the external world."  

Acala (skt & p): Bất Ðộng Ðịa—The Immovable—Not moving—Unshakable—A  stage in the Bodhisattva’s career—See Thập Ðịa (B) (8).

Acalanatha (p): Bất Ðộng Tôn.  

Acarin (skt): H� nh giả—Practitioner—One who practises and performs the duties of a disciple. 

Acariya-mutthi (p): Mật giáo—Esoteric doctrine—Secret teaching.  

Acarya (skt) Acharya (p): A Kỳ Lợi—A Gi� Lợi Da—A Gi� Lê Da—A X� Lê—Giáo thọ—Một trong hai loại thầy tinh thần được biết đến trong Phật giáo; người chẳng những thông hiểu giáo lý m� còn thực chứng những chân lý chứa đựng trong đó—Teacher—A spiritual guide or teacher—One who knows or teaches the acara or rules of good conduct—Master  or Teacher of the dharma. One of the two kinds of spiritual masters (known in Buddhism) who not only has mastered the dharmas also has realized the truths they contain.

Acavanadhamma (p): Bất Chung Pháp—Not subject to death.

Accadhaya (p): Having placed one leg upon the other in a slightly changed position—Ðể chân n� y tréo lên chân kia trong tư thế hơi thay đổi.

Accana (p): Honor—Danh dự.

Accanta (p): Perpetual—Absolute (a)—Tuyệt đối.

Accasanna (p): Very near (a)—Rất gần.

Accaya (p): Fault—Lầm lỗi.

Accayika (p): Urgent (a)—Khẩn cấp.

Acceti (p): To pass time—Cho qua thời gian. 

Accha (p): Clear—Pure—Trong trẻo.

Acchadana (p): Clothing—Quần áo—Y phục.

Acchadeti (p): To cover with—To clothe—Mặc quần áo. 

Acchambhi (p): Fearless—Not frightened—Vô úy.

Acchara (p): Short moment—Khoảng thời gian ngắn.

Acchara-sanghata (p): In a snapping of fingers—Trong một khảy móng tay (trong khoảng thời gian thật ngắn).

Acchariya (p): Wonder—Kỳ diệu.

Acchariyabbhutadhamma (p): Vị Tằng Hữu Pháp—Marvellous quality.

Acchariya manussa (p): Người phi thường—An extraordinary man—A Marvellous man.

Acchecchi (p): Cut out—Destroyed—Phá hủy.

Acchejja (p): Unbreakable—Indestructible—Bất hoại.

Acchijja (p): Of the following—Theo sau đây.

Acchindati (p): To rob—To take by force—Cướp.

Acci (p): Flame (n)—Ngọn lửa.

Accita (p): Esteemed—Honored (a)—Ðược vinh dự—Ðược kính trọng.

Accodaka (p): Too much water—Quá nhiều nước.

Accuggata (p): Very high (a)—Rất cao.

Accunha  (p): Very hot (a)—Rất nóng.

Accussanna (p): Much abundant (a)—Rất nhiều.

Accuta (p): Everlasting (a)—Not passing away—Trường tồn.

Acela (p): Void of cloth—Naked (a)—Trần truồng.

Acelaka (p): Naked ascetic—Khổ hạnh trần truồng.

Acetana (p): Senseless—Vô giác.

Acintya  (skt) Acinteyya (p): Bất khả tư nghì hay không thể nghĩ b� n—Beyond the power of mentation—Cannot or could not be thought—Unthinkable—Incomprehensible—Impenetrable—Inconceivable—For more information, see Bất Khả Tư Nghì, and Ngũ Bất Khả Tư Nghì in Vietnamese-English Section.

Acintyamati (p): Bất Khả Tư Nghị Huệ.

Acira (p): Recent—New (a)—Vừa mới.

Aciravata (p): A-Di-Na-Hòa-Ðề—Name of a novice.

Aciravati (p): A-Di-La-B� -Ðề—Tên của một trong năm con sông lớn tại Ấn Ðộ—Name of one of the five big rivers in India.

Acitta (skt): Phi tâm hay vượt khỏi tâm thức—No-mind or beyond mentation—No-mindness.

Asaya: A  thế da.

Adana (skt): Tên khác của A Lại Da Thức—Another name for Alaya consciousness—See Alaya Vijnana in Sanskrit/Pali-Vietnamese and A Lại Da Thức in Vietnamese-English Sections.

Adanavijnana (skt): A Ð� Na Thức hay Chấp Trì Thức—See Alaya-Vijnana in Sanskrit/Pali-Vietnamese Section.

Adarsavimba (skt): Ảnh trong kính—Mirror-image.

Adbhuta-dharma: A phù đ� đạt ma—Kinh Vị Tằng Hữu—Rare, marvel (wonder) and unprecedented occurences—A system or series of marvels or prodigies.

Addhamasa (p): A fortnight—Mười lăm ng� y.

Addharatta (p): Midnight—Nửa đêm.

Adhamma (p): Wrong—Unjust—Evil—Immoral—Xấu ác.

Adhicitta (p): Tăng thượng tâm—Lofty mind.

Adhigamavabodha (skt): Chứng tri—Realization.

Adhimokkha (p): Determination—Sự quyết định.

Adhipatiphala (skt): See Tăng Thượng Quả.

Adhipati-pratyaya (skt: Tăng thượng duyên—Overarching circumstances—Circumstances over and above—Promoting circumstances—See Tăng Thượng Duyên.

Adhisthana (skt): Gia trì lực hay uy thần lực—Năng lực tâm linh của Ðức Phật gia trì cho một vị Bồ Tát v� hộ trì vị ấy xuyên qua quá trình tu tập của vị ấy. Ðây l� một trong những quan niệm đặc biệt của Phật giáo Ðại Thừa—The spiritual power of the Buddha which is added to a Bodhisattva and sustains him through his course of  discipline. This is one of the conceptions peculiar to Mahayana Buddhism.

Adi-Buddha (skt): A đề Phật—L� bậc To� n thiện hay To� n phúc, một trong những vị Bồ Tát quan trọng trong Ðại thừa Phật giáo, l� người bảo hộ cho những ai truyền bá v� hoằng trì chánh pháp—Còn được gọi l� Phổ Hiền Bồ Tát, cỡi voi trắng sáu vòi, xuất hiện bên cạnh Phật Thích Ca v� Văn Thù. Voi trắng tượng trưng cho sức mạnh của trí năng lướt thắng trở ngại, còn sáu vòi tượng trưng cho sự chiến thắng sáu giác quan—The self-existence, unoriginated source of Universal Mind—One who is All-pervadingly Good, and Whose Beneficence Is Everywhere. One of the most important bodhisattvas of Mahayana Buddhism. He is venerated as the protector of all those who teach and practice the dharma. Also called Fu-H’sien who rides a white elephant with six tusks appears alongside with Sakyamuni Buddha and Manjusri. The white elephant represents the power of wisdom to overcome obstructions. The six tusks represent overcoming attachment to the six senses.

Adinava (p): Unsatisfactoriness—Danger—Evil consequence—Hậu quả xấu ác.

Adinnadana (p): Bất dữ Thủ—Taking what is not given.

Adinnadanam (p): Trộm đạo.

Aditta Parayaya (p): Tất cả đều bị thiêu đốt.

Adhitthana (p): Nhẫn nhục—Forbearance—Endurance—Patience.

Aditya (p): Nhựt Thần—The sun god or spirit.

Adityasambhava-Buddha: Nhựt sanh Phật.

Adukkha asukha (p): Bất khổ bất lạc—Without suffering, without happiness.

Advayta or Advaita (skt)—Từ ngữ của Ấn Ðộ giáo có nghĩa l� “bất nhị”—Hindu term meaning non-dual or not two.

·        Bất nhị hay vô nhị: Non-dual—Not two.

·        Vô nhị biên: Non-duality.

·        See Bất Nhị in Vietnamese-English Section.

Aga (p): Mountain—Núi.

Agada: Medicine—Drug—Phổ khử (thuốc trừ mọi thứ bịnh).

Agadha (p): Very deep—Thật sâu.

Agama (skt): A-H� m.

·        Ðại thừa gọi đây l� những sưu tập các văn bản Kinh bằng tiếng Phạn (tương đương với Nikaya trong thuật ngữ Pali). Kinh A H� m l� bản dịch tiếng Hoa những kinh điển hay những b� i giảng của Ðức Phật bằng Phạn ngữ—A  traditional doctrine or precept—Collection of Buddha’s doctrine—Sacred work—Anything handed down and fixed by tradition—Mahayana name for collections of writings of the Sanskrit canon or sutras or sermons as collected by the Sarvastivadin school of Hinayana.

·        Kinh A H� m l� bản dịch tiếng Hoa những kinh điển hay những b� i thuyết giảng của Ðức Phật bằng Phạn ngữ được trường phái Ðại Chúng Bộ của Tiểu Thừa thâu thập. Bộ A H� m hơi khác với bộ tạng kinh của Phật giáo Nguyên Thủy ng� y nay—The Agamas are Chinese translations of the sutras or sermons in Sanskrit of the Buddha, collected by the Sarvastivadin School of the Hinayana. They vary little from the corresponding Sutta Pitaka of the Theravada Canon of today.

·        Theo Từ Ðiển Phật Học Việt Nam của Hòa Thượng Thích Minh Châu, có bốn loại Kinh A H� m—According to Most Venerable Thich Minh Châu in Vietnamese Buddhist Dictionary, there are four Agamas:

(A)  Kinh Tạng thuộc văn hệ Bắc Phạn gồm bốn bộ A H� m—Sanskrit Sutras consist of four Agamas:

1)      Trường A H� m gồm năm mươi bản kinh: Dirghagama (skt)—Long Collection which comprises fifty sutras.

2)      Trung A H� m gồm 222 bản kinh b� n những vấn đề siêu hình: Madhyamagama (skt)—Medium Collection which comprises of 222 sutras, concerning with metaphysical problems.

3)      Tạp A H� m gồm 1362 bản kinh, những văn bản hỗn hợp nầy b� n về suy tưởng trừu tượng: Samyuktagama (skt)—Miscellaneous Collection which comprises of 1,362 sutras, dealing with abstract meditation.

4)      Tăng Nhứt A H� m gồm 51 bản kinh, b� n về các con số: Ekottarikagama (skt)—Numerical Collection which comprises 51 sutras.

(B)  Kinh Tạng thuộc văn hệ Nam Phạn gồm năm bộ A H� m—Pali Sutras consist of five Agamas:

1)      Trường Bộ Kinh: Dighanikaya (p).

2)      Trung Bộ Kinh: Majjhimanikaya (p).

3)      Tương Ưng Bộ Kinh: Samyuttanikaya (p).

4)      Tăng Chi Bộ Kinh: Anguttaranikaya (p).

5)      Tiểu Bộ Kinh: Khuddakanikaya (p). 

Agantuklesa (skt): See Khách Trần in Vietnamese-English Section.

Agara (p): House—Dwelling place—Nh� —Nơi cư trú.

Agarika (p): Layman—Người tại gia.

Agaru:

1)      Agaru (p): Not heavy—Không nặng.

2)      Agaru (p): Not troublesome—Không gây phiền phức.

3)      Agaru (skt): Trầm hương—Aloes—The fragrant Aloe wood or tree.

Agata (skt): Lai (đã đến nơi)—Come or arrived.

Agati :

·        Agati (p): Wrong course—T� đạo.

·        Agati (p):  T� đạo để phân biệt với Chánh đạo hay con đường đi tới giác ngộ—The wrong path as distinct from the right path, or the path to enlightenment.

·        Agati (skt): Tái sanh—Rebirth.

Agga (p): The highest—Cao nhất.

Agganna (p): Known as the highest (a)—Ðược biết như l� người hay sự việc gì cao nhất.

Aggha (p): Price—Giá trị.

Agghati (p): To be worth—To deserve—Có giá trị.

Aggi (p): Fire—Lửa.

Aggikkhandha (p): A mass of fire—Một đám lửa lớn.

Aggiparicarana (p): Fire-worship—Thờ lửa.

Aggisala (p): Heated room—Phòng được sưởi ấm.

Aggisikha (p): Flame—Ngọn lửa.

Aggivessana (p): A Kỳ Xá Na—Tên của một bộ tộc B� -La-Môn—Probably name of a Brahmin clan. 

Aghi (p): The sky—Bầu trời.

Agni:

1)      Thần Hỏa—The fire spirit.

2)      Một vương quốc cổ nằm về phía bắc của Lop Nor, m� bây giờ l� Karashahr: An ancient kingdom north of Lop Nor, presently Karashahr.

Agnosticism: Thuyết không thể biết về bản chất của chân lý tối thượng—The doctrine that man can never know the nature of Ultimate Reality

Agotra: Vô tánh Bồ Tát.

Ahamkara (skt): T� kiến về cái ngã bất tử v� thường hằng—The false belief of individuality, that the self contains some immortal and unchanging faculty or soul.

Ahara (p): Nutriment—Chất bổ dưỡng.

Ahimsa (p):

·        Từ bi—Bất tổn hại—Not hurting—Not harming—Not injuring—Compassion—Non-violence.

·        Giới luật đầu tiên trong năm giới v� vô lượng tâm thứ hai trong tứ vô lượng tâm—The first precept in the basic five precepts and the second of the Four Sublime Moods in Buddhism.

·        Bất tổn hại l� một trong những mặt căn bản của đạo Phật l� tôn trọng tuyệt đối mọi sinh linh, đặc biệt l� con người v� các lo� i cầm thú. Chính vì vậy m� đa phần các nước theo truyền thống văn hóa Phật giáo thường khuyên sư sãi v� Phật tử nên ăn chay—Nonharming of living beings is considered one of the most important aspects of the Buddhist spiritual attitude, especially human beings and all animals. Thus, the rule of vegetarianism is recommended for monks and nuns in Mahahayana Buddhism.

Ahirika (p): H� nh động bất thiện.

Ahrikya (skt): Vô t� m—Shamelessness.

Ahu (skt): Kỳ lạ thay!

Ahura-Mazda: Yêu thần.

Airavati: A lỵ la bạt đề.

Aisvarika: A thuyết-la bộ.

Ajalandika (p): Goat’s dung—Phân dê.

Ajanana (p): Ignorance—Vô minh.

Ajananta (p): Not knowing—Ignorant of—Không biết về cái gì.

Ajanna (p): Unclean—Impure—Bất tịnh.

Ajanta: Th� nh phố miền trung tây Ấn độ, nổi tiếng nhờ 29 hang động lịch sử Phật giáo đã có từ thời 200 trước Tây Lịch v� 700 sau Tây Lịch. Trong các hang động nầy hiện nay còn thấy những bức minh họa về những cảnh tượng về cuộc đời Ðức Phật, bốn lần ra đi bốn cửa của Phật, ý định của Mara, hay Phật nhập Niết B� n, v.v—City in the western part of central India, famous for Buddhist historical caves (dating from 200 BC to 700 AD). In these caves we can still see the best preserved Buddhist frescoes in the world which illustrate the life of the historical Buddha as it is known from the sutras (Prince Siddhartha Gautama at the four gates, the temptation of mara, entry into nirvana, ect).  

Ajapalanigrodha (p): A-Na-Hòa-La-Ni-Câu-Loại—Tên của một loại cây bên dòng sông Ni Liên Thiền—Name of a tree on the bank of Neranjara.

Ajata (skt)—Bất sinh—Not born.

Ajatasatru (skt)  Ajatasattu (p):

1)      Kẻ thù trước khi sanh: Enemy before birth.

2)      Vua A-x� -thế—King Ajatasatru.

·        A X� Thế l� con của vua Tần B� Sa La v� ho� ng hậu Vi Ðề Hi. Ông lên l� m vua v� trị vì xứ Ma Kiệt Ð� khoảng những năm 494-462 trước Tây Lịch, khoảng tám năm trước v� 24 năm sau khi Phật nhập diệt—Ajatasatru, the son of king Bimbisara and queen Vaidehi. He reigned over the kingdom of Magadha (around 494-462 B.C.) during the last eight years of the Buddha’s life and for twenty-four years after the Buddha’s Nirvana. 

·        Vua xứ Ma kiệt đ� ; ông trị vì trong tám năm sau cùng của cuộc đời Phật Thích Ca. Với sự trợ lực của Ðề b� đạt đa, A x� thế đã b� y kế giết cha đoạt ngôi cũng như l� m hại Ðức Phật. Sau nầy ông đã qui y Phật giáo v� đắc lực trong việc truyền bá tôn giáo nầy—The king of Magadha who reigned during the last eight years of the lifetime of Buddha—With the help from Devadatta, he developed a conspiracy to killed his father King Bimbisara and to harm the Buddha. Later he was converted and fostered Buddhism.

·        A x� thế có nghĩa l� “kẻ thù trước khi sanh ra.” Theo truyền thuyết thì lúc mang thai A x� thế, mẹ ông thường đòi uống máu lấy từ đầu gối của chồng. Các nh� chiêm tinh đều tiên đoán sau nầy A x� thế sẽ giết vua cha. Thực đúng như vậy, A x� thế đã giết cha đoạt ngôi. Theo sử liệu Phật giáo, A X� Thế đã bắt giam v� bỏ đói giết chết vua cha trong ngục thất—Ajatasatru means “Enemy before birth,” or “enemy while still unborn.” According to the legend, when his mother was pregnant, she always wished to drink blood from his father’s knees. This was interpreted by the astrologers to mean that the child would kill his father. According to the Buddhist tradition, Ajatasatru imprisoned his father and starved him to death.

·        A X� Thế l� một ông vua đầy tham vọng. Tuy nhiên, từ khi quy-y Phật, ông đã chuyển hướng v� trở th� nh một trong những ông vua nhân từ nhất trong lịch sử Ấn Ðộ. Cuối đời ông bị chính con trai mình l� Thái từ Udayabhadra sát hại—Ajatasatru was an ambitious king; however, after he took refuge in the Triratna, he completely changed and became one of the most kind-hearted king in the Indian history.  Eventually, he was killed by his own son, prince Udayabhadra. 

Ajeyya (p): Invincible—Vô địch (không ai đánh bại được).

Ajimha (p): Straight—Not crooked—Không t� vạy.

Ajina: Tri bổn tế—Liễu bổn tế.

Ajina Kaundinya: A Nhã Kiều Trần Như, một trong năm đệ tử đầu tiên của Phật—One of the first five disciples of Sakyamuni Buddha.

Ajinapatta (p): Con dơi.

Ajini (p): To conquer—Thống trị.

Ajinna: Vô tri.

Ajira (p): Court yard—Sân.

Ajirika: A-kỳ-tỳ giả—Indigestion—Sự tiêu hóa.

Ajita: A dật đa (Vô năng thắng)—Không bị chế ngự—Không bị khuất phục—Tên của Phật Di Lặc hay của một vị Phật tương lai—Not conquered—Unsubdued—Unsurpassed—Invincible—Irresistible—Name of Maitreya or a future Buddha.

Ajita: A-thị-đa—A-la-hán.

Ajita-Kesakambala (s) Ajita Kesamkambali (p): A-kỳ-đ� -Sí-xá-khâm-b� -la—Một trong sáu t� sư thời Ðức Phật—One of the six heretical teachers of the Buddha’s time. 

Ajiva (p): Chánh Mạng, chánh đạo thứ năm trong Bát Chánh Ðạo—Right Livelihood, the fifth step on the Noble Eightfold Path.

Ajja (p): Today—Hôm nay.

Ajjata (p): Từ bây giờ trở đi (tùng kim nhựt thủy) —From now onwards. 

Ajjava (p): Honesty—Integrity—Uprightness—Straightness—Sự lương thiện.

Ajjhabhasati (p): To speak—To address—Thuyết trình.

Ajjhacara (p): Wrong doing—Transgression—Wrong behavior—Sexual intercourse—H� nh động sai trái (h� nh dâm).

Ajjhacarati (p): To conduct against the rules—To transgress—Phạm tội.

Ajhacinna (p): Habitually done—Ðược l� m theo thói quen.

Ajjhaga (p): Experienced—Thể nghiệm hay kinh qua bằng kinh nghiệm.

Ajjhapana (p): Teaching—Instruction—Giáo thuyết.

Ajjhapanna (p): Become guilty of an offence—Phạm tội.

Ajjharuhati (p): To rise up—To climb over—Trèo lên.

Ajjhasaya (p): Intention—Sự cố ý.

Ajjhatta (p): Personal—Thuộc về cá nhân.

Ajjhavara (p): A candidate—Ứng viên.

Ajjhavasati (p): To inhabit—To settle down—Trú ngụ.

Ajjhavuttha (p): Inhabited—Occupied—Chiếm ngụ.

Ajjhaya (p): Chapter—Chương sách.

Ajjhayaka (p): Instructor—Teacher—Thầy dạy.

Ajjhayana (p): Study—Learning—Học. 

Ajjhesana (p): Invitation—Request (n)—Lời (sự) thỉnh cầu.

Ajjhesati (p): To invite—To request—Thỉnh cầu.

Ajjhogahati (p): To enter—Ði v� o.

Ajjhokasa (p): The open air—Ngo� i trời.

Ajjhupagacchati (p): To arrive—To reach—Ðến.

Ajjhupagamana (p): Arrival—Agreement—Sự đến—Sự thỏa thuận.

Ajjhupagata (p): Of the above—Theo trên.

Ajjhupekkhana (p): Indifference—Negligence—Sự lãnh đạm—Sự quên lãng.

Ajjhupekkhati (p): To be indifferent—Lãnh đạm.

Ajjhupeti (p): To come near—To approach—Ðến gần.

Ajjita (p): Earned—Collected—Thu thập được.

Ajna-chakra (skt): See Chakra 6.

Ajnanakarmatrishna (skt):

·        Vô Minh-Nghiệp-Ái, ba động lực giữ cho thế giới nầy vận h� nh: Ignorance, karma, and desire are the three motive powers that keep the present world in motion.

·        Vô minh, nghiệp v� ái l� những mối r� ng buộc bên trong: Ignorance, karma, and desire are the inner fetters.

·        Ðức Phật dạy rằng to� n thể thế giới khởi sinh từ những nguyên nhân phối hợp của vô minh, ái dục, nghiệp, v� sự phân biệt: The Buddha taught: “The world arises from such causal combinations as ignorance, desire, karma, and discrimination.  

Ajnata-kaundinya (skt): A Nhã Kiều Trần Như, một trong năm vị đệ tử đầu tiên của Ðức Phật—One of the first five disciples of Sakyamuni.

Akaca (p): Flowless—Vô lậu (không chảy hay rỉ ra).

Akala (p): Inappropriate time—Out of season—Bất thời (không đúng thời).

Akaliko (skt & p): Timeless.

Akamaka (p): Unwilling—Không tự nguyện.

Akampiya (p): Immovable—Stable—Firm—Bất động.

Akanishtha: Sắc cứu cánh Thiên—The highest of the Brahmalokas—Akanishtha nghĩa đen l� “không phải cái ít nhất” hay “không phải cái nhỏ nhất,” v� cõi trời nầy l� cõi chỗ tột cùng cao nhất của sắc giới m� tiếng Phạn gọi l� Rupadhatu hay Rupaloka, tức l� thế giới của hình sắc. Theo Tiến Sĩ Unrai Wogihara trong Mahavyutpatti, trang 306, “aka” hẳn phải l� “agha,” v� agha thường có nghĩa l� “tệ hại” hay “khổ đau,”nhưng Phật tử hiểu nó theo nghĩa “sắc,” có lẽ vì sự đau khổ l� một sự đi kèm không thể tránh được của sắc. Do đó m� Hoa ngữ dịch Akanishtha l� giới hạn hay chỗ tột cùng của sắc—Akanishtha literally means “not the least” or “not the smallest,” and the heaven so designated is regarded as situated at the highest end of the Rupadhatu or Rupaloka, the world of Form. According to Dr. Unrai Wogihara in Mahavyutpatti, page 306, “aka” must have been originally “agha”, and “agha”  ordinarily means “evil” or “pain,” but Buddhists understood it in the sense of form, perhaps because pain is inevitable accompaniment of form. Hence the Chinese “Akanishtha” means limit or end of form—For more information, please see Thiên.   

Akanta (p): Bất thọ—Desireless.

Akarana (p): Non-action—Vô vi.  

Akaraniya (p):

1)      That should not be done: Không nên l� m việc ấy.

2)      Improper action: H� nh động sai trái.

Akaronta (p): Not doing or not performing—Không tạo tác.

Akasa (skt) Akasha (p):

A)    Hư Không: Bầu trời hay không gian—Space—Vacuity—Sky—Atmosphere—A free or open space.

c)      Theo Phật giáo, không gian có hai thứ—According to Buddhism, there are two kinds of space (two kinds of space are distinguished):

·       Giới hạn: Limited (by corporeality) space.

·       Vô hạn: Unlimited space.  

Akasagarbha (p): Hư Không Tạng Bồ Tát.

Akasanetra (p): Hư không nhãn.

Akasa-Samadhi: Hư không tam muội.

Akasanantyayatana: Không vô biên xứ.

Akasanantyatana-Samadhi: Không vô biên xứ định.

Akasi (p): did, made, or performed—Ðã tạo tác hay đã l� m rồi.

Akata (p): Not done—Not made—Chưa ho� n tất.

Akatannu (p): Ungrateful—Vô ơn bạc nghĩa.

Akchaya: Vô tận.

Akchayamati: Vô tận Ý Bồ Tát.

Akhetta (p): Unsuitable place—Nơi không thích hợp.

Akincana (p): Untiring—Không mỏi mệt.

Akincanayyatana: Vô sở hữu xứ.

Akincanayyatana samadhi: Vơ sở hữu xứ định.

Akiriya (p): Non-action—Vô vi.

Akka (p): The sun—Mặt trời.

Akkamati (p): To step or tread upon—Dẫm lên.

Akkandati (p): Wail—Cry—Khóc than.

Akkanta (p): Stepped upon—Trodden—Dẫm lên.

Akkha (p): Sense organ—Căn.

Akkhadasa (p): A judge—An umpire—Quan tòa—Trọng t� i.

Akkhadhutta (p): Addicted to gambling—Ghiền cờ bạc.

Akkhaka (p): Collar-bone—Xương cổ.

Akkhana (p): Inappropriate time—Bất thời hay không đúng thời điểm.

Akkhara (p): A letter—Chữ.

Akkhata (p): Unhurt—Not wounded—Faultless—Không bị tổn hại.

Akkhati (p): To announce—To declare—Tuyên bố.

Akkhatu (p): One who relates or preaches—Người thuyết giảng.

Akkhaya (p): Changeless—Eternal—Decayless—Bất biến—Không hoại diệt.

Akkhi (p): Eye—Mắt.

Akkhidala (p): Eyelid—Mí mắt.

Akkhikupa (p): Socket of the eye—Hốc mắt.

Akkhitara (p): Pupil of the eye—Con ngươi của mắt.

Akkhitta (p): Not despised or thrown away—Không xem thường.

Akkhobha (p): Imperturbable—Ðiềm tĩnh.

Akkodha (p): Freedom from hatred—Thoát khỏi hận thù.

Akkosati (p): To abuse—To scold—Lạm dụng.

Akovida (p): Not clever—Ðộn căn.

Akshara (skt): Văn tự—Word—Letter—Syllable.

·        Chân lý phải được tách rời khỏi văn tự: The truth must be detached from letters.

·        Chư Như Lai bất thuyết trụy Văn Tự Pháp (chư Phật không thuyết giảng cái học thuyết bị thối chuyển suông trong văn tự): The Tathagatas do not preach the doctrine that has degenerated into mere words.

Aksobhya (skt) Akshobhya (p): A Súc Bệ Phật.

·        Không thể lay chuyển—Immovable.

·        Phật A Súc Bệ ngự trị bên Thiên đường Ðông độ. Trong Phật giáo, thiên đường không nhằm chỉ một địa danh, m� l� một trạng thái của tâm thức---The Imperturbable, one of the Dhyani Buddhas pairing with Amitabha—The Buddha who reigns over the eastern paradise Abhirati. In Buddhism, paradise is not understood as a location but rather as a state of consciousness—See Ngũ Phật.

·        Một trong những vị Phật đầu tiên trở th� nh đối tượng của Bhakti l� Bất Ðộng Tôn Như Lai, ngự trị ở phương Ðông, trong cảnh giới Phật ở Abhirati. Tên ng� i được những kinh điển Ðại Thừa đầu tiên nhắc đến rất nhiều. Sự thờ phụng ng� i chắc chắn b� nh trướng thật rộng rãi, nhưng thần thoại về ng� i rất tản mạn—One of the first Buddhas to become an object of Bhakti was Akshobhya or the Imperturbable, who rules in the East, in the Buddha-land of Abhirati. He is mentioned in quite a number of early Mahayana Sutras. His worship must have been fairly widespread, but only fragments of his legend have survived.

·        Bất Ðộng Tôn Như Lai: Người không thể lay chuyển được—Immovable—Imperturbable—Vị Phật ngự trị nơi Thiên đường Ðông độ với tên gọi l� Abhirati. Theo truyền thuyết thì Aksobhya l� một vị sư người đã thệ nguyện trước vị Phật đã từng trị vì vô cùng lâu d� i ở Abharati rằng sẽ không bao giờ oán hận hay giận dữ một sinh linh n� o cả. Vị sư đã luôn tuân thủ lời thề của mình v� sau nầy đã trở th� nh Phật A Súc Bệ ngự trị thiên đường Abhirati. Ai được sanh v� o thiên đường nầy sẽ không bao giờ rơi lại v� o ác đạo. Vì thế Phật tử nên phát nguyện giữ đúng lời thề do Phật A Súc Bệ đã nói lên—The Buddha who reigns over the eastern paradise Abhirati. Aksobhya as a monk is said to have taken a vow before the Buddha who, endlessly long ago, reigned over Abhirati, never feel disgust or anger toward  any being. In carrying out this vow, he showed himself “immovable” and after endlessly long striving, he became Buddha Aksobhya and thereby the ruler of the Abhirati paradise. Whoever is reborn there can never fall back into lower levels of consciousness. Thus all Buddhist believers should seek to fulfill the promise kept by Aksobhya. 

Akuppa (p): Steadfast—Unshakable—Bất Ðộng. 

Akusala (skt) Akushala (p):  Ðiều ác hay Bất Thiện—Ðiều không l� nh mạnh (l� cội rễ bất thiện) theo sau bởi tham sân si v� những hậu quả khổ đau về sau—Demeritorious—Evil (wrong—bad) deeds—Unwholesome deeds (anything connected with the unwholesome root or akasula mula) accompanied by greed, hate or delusion and cause undesirable karmic results or future suffering.

Akusala-mula (skt & p): Roots of evil—Bất thiện căn.

Akusala-vitakka: Tư tưởng bất thiện—Unwholesome thoughts.

Akutila (p): Straight—Honest—Not crooked—Thẳng thắn—Th� nh thật—Không t� vạy. 

Akutobhaya (p): Safe from every direction—An to� n từ mọi phía.

Alabha (skt): See Bất Khả Ðắc.

Alakshana (skt): Vô Tướng—Không có tướng trạng hay các dấu hiệu có thể nhận được—Without marks or recognizable signs—See Vô Tướng in Vietnamese-English Section.

Alambalambya (skt): Năng duyên sở duyên hay chủ thể v� đối tượng—Mutual dependence, subject and object.

Alambana (skt) Arammana (p):

·        Sở Duyên hay đối tượng, tức l� cái để dựa v� o hay tùy thuộc v� o: Resting or depending upon (object of consciousness).

·        Viễn ly nhất thiết sở duyên (thoát ra ngo� i mọi điều kiện): Free from all conditions (alambavigata).

Alambana-pratyaya (skt): Sở duyên duyên—A connected circumstance—A co-operating cause.

Alamkarrasura: Tam muội—Tịnh chiếu minh.

Alara-Kalama: Nh� tu khổ hạnh m� Thái Tử Cồ Ð� m đã tìm đến đầu tiên sau khi Ng� i rời bỏ cung điện của vua cha để ra đi tìm đường cứu vớt nhân loại—The recluse to whom the youthful Prince Gautama first went for spiritual help on leaving his father’s home to save mankind.

Alasanda: A lệ tán.

Alatacakra (skt): Hỏa Luân—Fire circle—Kinh Lăng Gi� dùng hỏa luân để diễn tả bản chất ảo hóa của hiện hữu. Một bánh xe hay một vòng tròn thực sự được nhìn thấy khi một que lửa quay nhanh theo vòng tròn, nhưng thực ra không có bánh xe m� đấy chỉ l� một ảo ảnh m� thôi—The Lankavatara Sutra uses the fire circle to illustrate the illusive nature of existence. A real wheel or circle comes into view when a fire brand is rapidly turned round, but in reality there is no wheel, being a mere vision.

Alaya: A lại da thức.

Alaya-vijnana (skt):

·        Cái tâm chất chứa tất cả: The all-conserving mind.

·        A Lại Da t� ng  thức (đệ bát thức): The Preconsciousness—Ý thức căn bản về mọi tồn tại hay ý thức di truyền, nơi những hạt giống karma lọt v� o v� gây ra hoạt động tâm thần—The eighth consciousness—The store-consciousness—The central or universal consciousness which is the womb or store consciousness (the storehouse consciousness where all karmic seeds enter and cause all thought activities).

Alobha: Vô tham—Greedlessness.

Aloka-sanna (skt): Perception of light.

Alpecchuh (skt): Thiểu dục—Small desire—Having little or moderate wishes.

Amalaka: A ma lặc—Thọ.

Amanapa Dhamma (p): Bất khả pháp—Unlovely dhamma.

Amaravati (skt&p): Th� nh phố Nam Ấn, cách Guntur chừng 16 dặm về phía tây, trung tâm nghệ thuật Phật giáo Ðại thừa v� o những thế kỷ thứ II v� thứ III. Nơi Vua A Dục đã dựng trụ tháp thờ xá lợi Phật. Ngôi tháp nầy l� tháp lớn nhất v� nổi tiếng nhất. Tháp bắt đầu được xây lần đầu tiên trong thế kỷ thứ hai trước Tây Lịch, v� được l� m lớn thêm trong khoảng năm 150 v� 200  do những nỗ lực của ng� i Long Thọ. Ngôi tháp nầy lớn hơn ngôi tháp ở Sanchi. Các h� ng lan can đẹp mắt mô tả các cảnh trong cuộc đời Ðức Phật. Các hoa văn nổi, với sự phối hợp cân xứng một cách tuyệt mỹ, được xếp v� o số tác phẩm nghệ thuật vĩ đại nhất của Ấn Ðộ. Tháp Amaravati có thể tranh đua với các tháp Sanchi v� Bharhut ở phía bắc về vẻ đẹp nghệ thuật v� tầm cỡ. Giống như các trường phái điêu khắc Mathura v� Gandhara, trường phái Amaravati có thể gây một ảnh hưởng mạnh mẽ. Các sản phẩm ở đây được mang đến Tích Lan, vùng đông nam Á, v� đã có ảnh hưởng đáng kể trên các kiểu dáng của địa phương—South Indian city, about 16 miles from west of Guntur, city of magnificent speciment of Buddhist art near Madras; in the second and third centuries was an important center for Buddhist art in which the beginnings of the Mahayana were reflected. Where king Asoka erected a stupa to contain the relics of the historical Buddha.  The stupa at this place is the largest and most famous. It was first begun as early as the second century B.C. and was enlarged between 150 and 200 A.D. by the efforts of Nagarjuna. This stupa is larger than the Sanchi stupa. The beautiful railings depict scenes from the Buddha’s life. The relief medallions, beautiful balanced in composition, are among the greatest works of art in India. The Amaravati stupa could well vie in artistic beauty and grandeur with the sanchi and Bharhut stupas in the North. Like the Mathura and Gandhara schools of sculpture, the Amaravati school enjoyed great influence. Its products were brought to Ceylon and South-East Asia and had a marked effect on the local styles.    

Amrita (skt) Amata (p): Ðạo quả Vô sanh Bất diệt—Immortal—Deathless—Nirvana—Immortality.

Ambapati: Một quan chức trong th� nh Tỳ Xá Ly, người đã cúng dường ngôi tịnh xá cho Ðức Phật v� Tăng đo� n—A courtesan in the city of Vaisali who gave a mansion to the Buddha for the use of the Sangha.

Ambedkar (skt&p): Bhimrao Ramji (1891-1956). Một trong những cha đẻ của hiến pháp Ấn Ðộ, người sáng lập phong tr� o qui y Phật cho những người hạ đẳng. Người đã cải đạo từ Ấn giáo sang Phật giáo v� lôi kéo hơn 500.000 người khác gia nhập đạo Phật với mình. Người đã viết quyển Ðức Phật v� Phật pháp l� m sách nhập môn cho những ai muốn gia nhập phong tr� o của ông—One of the father of the Indian constitution. Founder a a movement to convert the members of the lowest caste of the Indian social system to Buddhism. Ambedkar himself was originally a Hindu, converted publicly to Buddhism in 1956 in a huge ceremony along with 500,000 other lowest caste people. He was the author of the book titled “The Buddha and His Dharma” which served as an entrance  guide for his followers. 

Amidism: Các môn phái (ở T� u v� Nhật) đặt Ðức Phật A Di Ð� v� o trọng tâm tu tập của môn phái—All schools (of Chinese and Japanese) that have made Amitabha Buddha the central point of their teaching and practicing.

Amisa-dana (skt): T� i thí—Giving of material objects—Giving of goods (flesh, food, meat, prey, gift, etc).

Amita: A-Di-D� —Tên của một vị Phật thần thoại.

            Sự thờ phụng Ðức Amitabha chịu ảnh hưởng nặng nề của Ba Tư, bắt đầu từ những năm đầu công nguyên. A Di Ð� Phật l� Vô Lượng Quang Như Lai v� cõi Cực Lạc của Ng� i ở phương Tây. Ng� i cũng còn được biết dưới tên Vô Lượng Thọ (Amitayus), vì sự trường thọ (ayus) của Ng� i. Một số lớn kinh văn d� nh cho Vô Lượng Quang Phật; cuốn kinh được biết tới nhiều nhất l� Sukhavati-vyuha, Kinh Di Ð� , mô tả Thiên đ� ng của Ng� i, nguồn gốc v� cách cấu tạo của cõi ấy—The cult of Amitabha shows strong Iranian influence, and began about the first years of Christain Era. Amitabha is the Buddha of Infinite (Amita) Light (abha) and his kingdom is in the West. He is known as Amitayus, because his life-span (ayuh) is infinite (amita). A great number of texts are devoted to Amitabha. The best known among them is the Sukhavati-vyuha, the Array of the Happy Land, which describes  his Paradise, its origin and structure. 

            Vô Lượng Quang v� Vô Lượng Thọ Phật. Ðức Phật chủ trì Tây phương Cực Lạc. Ng� i l� đối tượng thờ cúng v� tu tập của các phái Tịnh độ ở T� u v� Nhật. Ng� i thường ngồi ở giữa liên đ� i ám chỉ sự thanh tịnh. Ng� i thường xuất hiện cùng với bên phải l� Ðại thế chí v� bên trái l� Quán Thế AÂm  (Phật A Di Ð� ngồi còn hai vị Bồ tát thì đứng)—Name of a mythical Buddha—The Buddha of Infinite Light and Infinite Life—The presiding Buddha of the Western Paradise worshipped in Pure Land Buddhism. Most often he is seated in the middle of a lotus blossom, symbol of purity. He often appears together with Avalokitesvara on his left hand and Mahasthamaprapta on his right hand (Amitabha is seated and the two bodhisattvas stand).  

**   For more information, please see A Di Ð� in Vietnamese-English Section, and Amitabha in English-Vietnamese Section.

Amitabha: A Di Ð� Phật—The Buddha of Infinite Light—The Buddha of Infinite Life—See Amita.

Amitabha-Buddha (skt): See Amita.

Amitabha Sutra (Skt): Kinh của Ðức Phật A Di Ð� —Một trong ba bộ kinh quan trọng trong trường phái Tịnh Ðộ—Sutra of the Buddha Amitabha—One of the three sutras that form the doctrinal basis for the Pure Land school.  

Amitabha-Vyuha-Sutra: Vô Lượng Thọ Kinh—Sutra of Infinite Life.

Amitadhvaga-Buddha: Vô Lượng Tr� ng Phật.

Amitayudhyana-Sutra (skt): Kinh Quán Vô Lượng Thọ. Một trong ba bộ kinh lớn của môn phái Tịnh Ðộ—Sutra on the contemplation of the Buddha or reciting the name of Amitayus (Amitabha) Buddha, the Buddha of Boundless Life. One of the three doctrinal basis of the Pure Land school.   

Amitayus (skt): Vô Lượng Thọ Phật—Ðức Phật A Di Ð� ngồi trên tay cầm chiếc bình đựng mật hoa bất tử—Amitabha Buddha sitting with a vessel of nectar of immortality in his hands—See A Di Ð� . 

Amitayus-Dhyana-sutra: Quán Vô Lượng Thọ Phật Kinh.

Amogha: A Mục Khư—Bất không.

Amoghasiddhi (skt): Ly Bố Úy Như Lai—Nguời thực hiện mục đích không sợ hãi. Một trong năm vị Phật siêu việt, m� thế gian Maitreya v� Bồ Tát siêu việt đều phải theo—One  whose achievement is not in vain, who unerringly achieves his goal. One of the five transcendent Budhhas. With him are associated the earthly Maitreya Buddha and the transcendental bodhisatva Vishvapani.   

Amoghavajra: A mục khư bạt triết la—Bất không kim cang—See Bất Không (2).

Amra: Nan phân biệt—Am-ma-la—Xo� i—Mango.

Amrapalika: Am-la-quả Nữ. Âmra—Vijnana: Thanh tịnh thức.

Amrita (skt) Amata (p): A mật

 ri đa—Cam lộ—Bất tử bửu—Sweet dew—Nectar—Immortal—Deathless—Spiritual liquor—World of immortality—Heaven—Eternity—Nirvana.

Amrtodana (skt): Cam Lộ Vương—Cha của A Nậu Lâu Ð� —Father of Anuruddha.

Anabhasa (skt): Không có hình ảnh hay không có bóng dáng, tức l� vượt khỏi phạm vi của các giác quan—Imageless or shadowless, i.e. beyond the reach of the sense—See Nirabhasa in Sanskrit/Pali-Vietnamese Section.

Anabhinirvritti (skt): Vô sinh khởi—Not rising.

 

Anabhoga (skt): Vô công dụng hay không có mục đích, đối lại với gia h� nh—Purposeless—Effortless, or unaware of conscious striving, in contrast with effortful life.

Anagami (p) Anagamin (skt): A Na H� m—Bất Lai.

            Người đã giải thoát khỏi năm r� ng buộc đầu tiên l� tin v� o cái ngã, nghi ngờ, chấp trước v� o nghi lễ cúng kiến, ghen ghét v� thù oán. A na h� m l� bậc không còn tái sanh v� o thế giới Ta b� nầy nữa—Non (never)-returner. Those who are free from the first five fetters of believing ego, doubt, clinging to rites and rules, sensual appetite, and resentment. One who is never again reborn in this world. 

            Quả vị thứ ba trong tứ Thánh quả—Trạng thái không còn trở lại nữa, quả vị thứ ba trong bốn quả vị của người tu Phật giáo—Người đắc quả vị nầy thì sau khi nhập diệt, không còn trở lại tái sanh trong cõi trần, m� tái sanh v� o cõi trời vô sắc cao nhứt v� sau đó đạt được Thánh quả A La Hán—Never Returner—Third of the four stages on the Path, the state which is not subject to returning—The Anagami does not return to the earth after his death, but is reborn in the highest formless heaven and there attains arhatship—A Na H� m—Bất Lai—See Tứ Thánh Quả (B) (3) Vietnamese-English  Section.

Anagarika (p):  Người thoát ly gia đình, nhưng không theo Tăng đo� n Phật giáo. V� o thời Ðức Phật ở Ấn độ  có vô số nhóm Anagarika m� Sangha chỉ l� một—A homeless one—One who enters the homeless life without formally entering the Sangha. At the time of the Buddha, in India there existed numerous groups of Anagarika, among which Sangha was only one of them.

Anagata: Vị lai—The future.

Anagata addhana (p): The future.

Anahata chakra (p) Cakra (skt): Ðiểm nằm trong vùng tim, nơi cai quản trái tim—Anahata Cakra lies in the heart region, which controls the heart.  

Anahata-Sabda: (skt) Anahata-Shabda (p): AÂm thanh huyền bí, chỉ có thể nhận biết khi thiền định đã tiến bộ. Ðôi khi người ta dùng âm OM như một âm thanh huyền bí—A mystic sound which can be perceived during the advanced stage of practicing meditation or at a certain stage of spiritual development. Sometimes OM is also referred to as a mystic sound. 

Ananasukha (p): Hạnh phúc không nợ nần.

Ananda (skt):

            Name of the Buddha’s half brother—Tên của ngưới anh em cùng cha khác mẹ với Phật.

            Name of the second Indian Patriarch—Tên của vị Tổ thứ hai dòng Thiền Ấn Ðộ.

            Enjoyment—Happiness—Joy—Sung sướng—Hạnh phúc. 

            Name of one of the ten Buddha’s great disciples—Among the Buddha’s ten senior disciples, Ananda was the most handsome, clever, strong and excellence in memory. He was known as “The Most Knowledgeable.” But unfortunate incident happened to him. One day, Ananda was making his begging round in a village with alms bowl in hand. He saw a young woman fetching water from a well. So he begged her for some water to drink. From her dress, he knew that she belonged to the inferior Sudra caste, but he did not despise her. The girl name was Matangi, though of low caste, was as beautiful as flowers. As she saw Ananda begging for water, she offered him a bucket of pure water. At the same time, she glanced at Ananda’s handsome appearance. Instantaneously, she had developed a passion for Ananda. Ananda paid no intention to Matangi’s beauty. After drinking the water, he thanked her and departed. By this time, Matangi was totally possessed because she had never seen any Bhiksu as handsome as Ananda. From that day onwards, Matangi was love-sick just thinking of Ananda everyday. She lost the sparkle in her beautiful looks and got thinner and thinner. After repeatedly questioned by the mother, she revealed: “I must be married to Ananda.” Her mother said: “Ananda is the Buddha’s disciple, who has given up the five desires. What can I do?” But seeing that Matangi got thinner and thinner by the day, she was very worried. So the mother and daughter had an intimate talk after which they decided to learn the esoteric dharani (secret incantations of sorcery) in order to cast a spell on Ananda. At that time, the Buddha and his disciples were invited into the King’s Palace by King Prasenjit, but Ananda missed that party for the mass offering. That day, Ananda went on his own begging round. He happened to arrive at Matangi’s house. When she saw the person of her dreams, she was overcome with joy. While she prepared some food for the offering, she started to chan the dharani. The dharani was effective. Although Ananda was a practicing Bhiksu, he succumbed to the spell and lost control of himself. Unknowingly, he followed Matangi into the inner chamber. Just as Ananda lost his self-control and was about to be seduced by Matangi, the Buddha was aware that Ananda had run into the mara’s trap. He bad good-bye to King Prasenjit and hurried back to the vihara with his disciples. The Buddha sat cross-legged in a lotus position and pronounced the Surangama Dharani which could be able to break the dharani of Matangi. While Ananda was intoxicated by the spell and was about to violate the precept, a ray of Buddha’s light descended from the heavens and shone on the bodies of Ananda and Matangi. Both were aroused from their daze. With the good prevailing over the evil, they quickly came to their senses. Ananda, who had almost breached the basic precept, was so ashamed that he held his head in his hands, crying painfully. After Matangi was bathed in the Buddha’s light, she was deeply remorseful. She and Ananda walked together to the front of the Buddha and begged for repentance. Ananda, prostrating himself on the ground crying, could not raise his head. The kind Buddha forgave Ananda and caressed the top of his head to give him empowerment. The Buddha then delivered the "Surangama Sutra” which taught people how to attain Buddhahood by the practicing of meditation. Later, Matangi was also ordained. She applied herself so diligently to her practice that she quickly attained Arhanship—Tên của một trong mười vị đại đệ tử của Phật—Ông l� một trong mười đại đệ tử của đức Phật. A Nan Ð� trẻ tuổi, thông minh v� trí nhớ tuyệt luân, nên được gọi l� “Ðệ Nhất Uyên Bác” (Ða Văn Ðệ Nhất). Nhưng chuyện bất hạnh lại phát sinh từ A Nan Ð� . Một hôm, A Nan Ð� ôm bát đi khất thực, đến một thôn nhỏ, thấy một cô gái trẻ đang múc nước giếng, bèn xin bố thí nước uống. Nhìn cách ăn mặc, A Nan biết l� cô gái thuộc đẳng cấp tiện dân (thủ đ� la) nhưng không hề có ý xem thường. Người con gái n� y tên l� Ma Ðăng Gi� , tuy l� tiện dân nhưng mặt đẹp như hoa. Cô gái thấy A Nan xin nước, bèn cúng dường một bình nước sạch, đồng thời ngẫn ngơ lén nhìn tướng mạo đẹp trai của A Nan, liền sanh lòng yêu thương.  A Nan không có ý thưởng thức sắc đẹp của cô gái, uống xong liền cám ơn rồi đi. Lúc n� y cô gái như người mất hồn, lại như người trúng độc. Bởi vì cô chưa từng nhìn thấy một vị Tỳ kheo n� o tuấn tú như A Nan. Từ hôm đó, Ma Ðăng Gi� tương tư, ng� y ng� y tưởng nhớ A Nan, mặt m� y ủ dột, ng� y c� ng gầy ốm. Người mẹ thấy vậy bèn hạch hỏi mãi mới biết nguồn cơn. Ma Ðăng Gi� nói: “Con nhất định phải gả l� m vợ  cho A Nan. Mẹ n� ng nói: “A Nan l� đệ tử của Paht, đã đoạn trừ ngũ dục, bảo mẹ phải l� m sao đây?” Nhưng nhìn thấy con gái ng� y c� ng gầy yếu lòng b� mẹ xót xa, bèn b� n nhau học bùa chú để l� m mê muội A Nan. Mấy hôm sau đó, khi Ðức Phật nhận lời mời của vua Ba Tư Nặc đến cung điện nh� vua, thì A Nan không theo được để dự lễ trai Tăng lần đó. Một hôm A Nan ôm bát đi khất thực, tình cờ đến ngay trước nh� của Ma Ðăng Gi� . Cô gái nhìn thấy người trong mộng, vui mừng khôn xiết, một mặt chuẩn bị đồ ăn cúng dường, mặt khác n� ng thầm đọc thần chú. Bùa chú n� y quả nhiên linh nghiệm. A Nan tuy l� một Tỳ kheo tu h� nh, nhưng vẫn phải ch� o thua, không tự chế, không biết l� đã đi v� o trong buồng của Ma Ðăng Gi� tự lúc n� o.  Ðúng v� o lúc A Nan mất tự chủ v� bị Ma Ðăng Gi� mê hoặc. Phật biết được A Nan đang gặp ma chướng, nên Ng� i xin giã từ vua Ba Tư Nặc để trở về tịnh xá. Về đến tịnh xá, Ðức Phật ngồi thiền tĩnh tọa v� niệm thần chú Lăng Nghiêm để phá trừ bùa chú của Ma Ðăng Gi� . Ðúng khi A Nan đang bị say dại v� sắp sửa phá giới thì một ánh Phật quang từ trên chiếu xuống trên thân thể cùa A Nan v� Ma Ðăng Gi� , cả hai chợt tỉnh. Cuối cùng thì chánh đã thắng t� , cả hai nhanh chóng khôi phục lại lý trí, đặc biệt l� A Nan, suýt chút nữa l� đã phá giới căn bản, cảm thấy hổ thẹn kêu khóc. Ma Ðăng Gi� được tắm mình trong ánh Phật quang nên rất hối hận đã l� m chuyện quấy. Hai người cùng đến trước Phật, mong sám hối. A Nan dập đầu khóc, không ngẩng lên được. Ðức Phật từ bi đã dung thứ cho A Nan, xoa đầu an ủi, đồng thời Phật tuyên đọc bộ kinh “Ðại Phật Ðảnh Thủ Lăng Nghiêm” dạy người tu thiền định th� nh Phật đạo. Về sau Ma Ðăng Gi� cũng xin xuất gia, tinh tấn tu h� nh v� nhanh chóng chứng quả A La Hán.   

**   For more information, please see A-Nan-Ð� in Vietnamese-English Section. 

Anangana (p): Vô uế—Without blemishes.

Anantarya (skt): See Vô Gián Nghiệp.

Anantasavara-usnisa (p): Phật đảnh Vô Biên AÂm.

Anantat: Vô biện—Vô lượng.

Anantatcharitra: Vô biên hạnh Bồ Tát.

Anantatvikramin: Vô lượng lực Bồ Tát.

Anantava loko (p) Thế giới vô biên—The world is infinite.

Anapana (skt): A Na Ba Na—Hơi thở ra vô—Exhaling and Inhaling.

Anapanasati (p) Anapraan-smrti (skt):  Thiền sổ tức—Ðếm hơi thở. Chú tâm v� tỉnh thức hơi thở v� o v� thở ra với mục đích l� m cho tinh thần yên tĩnh v� nhắc nhở chúng ta quay v� o với chính mình. Mục đích của lối thực tập nầy giúp ngăn chận tâm viên ý mã hầu đạt tới định tĩnh. Tuy nhiên, người tu tập luôn nên nhớ không nên tìm cách điều tiết hơi thở—Mindfulness of in-and-out breathing (a form of meditation)—Mindfulness of the Breath (breathing)—Breathwatching—To watch your breathing-in and breathing-out. This will remind us to come back to our own person; that is to go inward rather than outward. The goal of this meditation is to stop the wandering mind in order to attain concentration. However, the cultivator should always remember that breathing is not regulated in this practice.

Anapatrapya (skt): Lack of reserve—Non-bashfulness, one of the upaklesa or secondary hindrances—See Ngũ Chướng.

Anapranansmrti (skt): Mindfulness of breathing or mindfulness on the in-and-out breathing—Thiền sổ tức.

**For more information, please see Anapana-sati in Sanskrit/Pali-Vietnamese Section.

Anariyapariyesana (p): Phi Thánh cầu—The unariyan quest.

Anasrava (skt): Vô lậu—Without leakage—Faultless—Unconditioned—See Asrava in Sanskrit/Pali-Vietnamese Section, and Tứ Hữu Lậu in Vietnamese-English Section.  

Anatavirya: Vô lượng tinh tấn Phật.

Anatana-samyak-sambodhi: Enlightenement.

Anathapindada (skt) Anathapindika (p):  Cấp cô độc, một trong những đệ tử của Phật, tên thật l� Sadatta, người cho người nghèo bánh v� đồ ăn, người nuôi nấng những kẻ cô độc, sống v� o thời của Ðức Phật Thích Ca v� l� một trong những đệ tử tại gia nổi tiếng của Phật. Ông đã dùng số tiền lớn để mua vườn Kỳ Ð� xây tịnh xá cho Phật v� Tăng đo� n, nơi đã trở th� nh chốn an dưỡng của Phật trong mùa kiết hạ an cư—One of the Buddha’s disciples. His real name is Sadatta, the giver of cakes or food to the poor, the feeder of forlorn, who lived at the time of the Sakyamuni Buddha, was one of the Buddha’s most renowned lay folowers. He spent a great deal of money to acquire the Jetavana Grove, where he had built a monastery for the Buddha and his order. This place also became the preferred rainy season retreat of the Buddha.  

Anathapindika-Vihara: Cấp cô độc viên.

Anatman (skt) Anatta (p): Không có linh hồn—Vô ngã hay tính vô ngã. Một trong những học thuyết trọng tâm của đạo Phật. Nó phủ định cái ngã bên trong một cá nhân theo nghĩa bất tử, bất diệt, duy nhất v� độc lập—No-Soul—No-Self—Nonself—Not self—Not spiritual—Without self—No self—Destitute of spirit or self—Something different from spirit or soul—One of the central teachings of Buddhism; it says that no self exists in the sense of a permanent, eternal, integral and independent substance within an individual existent.   

Anatta (skt): Non-ego—Impersonality—Vô ngã (không có bản ngã hay thuộc tính vĩnh hằng, vì vạn sự vạn vật đều phải nương nhau m� có).

Anatthasamhita (p): Danh từ vô bổ.

Anavabodha (skt): Bất giác—Not knowing—Unknowledge—Không ý thức, không tỉnh giác hay mê muội trong từng ý niệm—See Bất Giác in Vietnamese-English Section.  

Anavajjasukha (p): Hạnh phúc không bị khiển trách.

Anavapta (skt): Name of a dragon and of a lake.

Anavarana (skt): Không bị chướng ngại—Unobstructed.

Anavatapta: A nậu đạt trì—Long vương trì.

Anavattidhamma (p): Bất thối pháp—Not liable to return to a lower life.

Anda (p): An egg—Trứng.

Andaja (skt): Tứ sanh lục đạo—trong lục đạo có bốn loại tái sanh—Four kinds of birth by which the beings of the six modes of existence:

(C)  Thai sanh (gồm con người v� những động vật có vú): Jarayuja—Born alive (humans and mammals).

(D)  Noãn sanh (gồm chim v� lo� i bò sát): Andaja—Oviparous or born of an egg (egg-born  such as birds, serpents and reptiles).

(E)   Thấp sanh (cá v� trùng): Samsvedaja—Moisture or water born (fish and worms).

(F)   Hóa sanh (gồm các vị trời cũng như ngạ quỷ v� địa ngục—Sanh bằng nghiệp lực): Aupapaduka—Born by metamorphosis, not by a mother but rather through the power of karma alone (devas, pretas, and hell beings).  

Andjali: Hiệp chưởng—Hiệp trảo.

Anekapariyaya (p): Vô lượng phương tiện—In various ways.

Anga (skt):

·        Chi: A limb of the body—Tay chân.

·        See Thập Nhị Ðại Thừa Kinh in Vietnamese-English Section.

·        Tên của một trong 16 nước thời cổ Ấn Ðộ: Name of one of the 16 great countries in ancient India.

Angada (p): Bracelet for arm—Vòng đeo tay.

Angajata (p): The male or female organ—Bộ phận sinh dục nam hay nữ.

Angana (p):

            An open space—Khoảng không gian trống trải.

            Female: Người nữ. 

Angara (p): Charcoal—embers—Than hồng.

Angaraka : Ương Nga La Ca.

            Than: Charcoal.

            Hỏa tinh: Vì sao lửa—A fire star—The planet Mars.

Angkor Wat: Ngôi đền ở miền Trung Cam Bốt, được dựng lên v� o thời vua Suryavarman II (1113-1150), coi như một trong những nơi nổi tiếng về nghệ thuật kiến trúc Khmer. Lúc đầu Angkor Wat l� một ngôi đền Ấn Ðộ giáo thờ Thần Vishnu. Sau khi các vua Khmer cải đạo v� trở về quy y Phật, ngôi đền được dùng để thờ cúng theo Phật giáo. Sau khi Angkor Wat bị người Thái t� n phá v� o thế kỷ thứ 15, kinh đô Khmer đã dời về Nam Vang v� ngôi đền chỉ được tìm thấy lại v� o thế kỷ thứ 19—Temple complex in central Cambodia, considered the high point of classical Khmer art, built under King Suryavarman II (1113-1150). Angkor Wat was originally a holy site of Hinduism to worship Vishnu. Following the conversion of the succeeding Khmer kings to Buddhism, Angkor Wat served as a Buddhist holy place. After the destruction of the Angkor by the Thais in the fifteenth century, Khmer capital moved to Phnom Penh. It was not rediscovered until the nineteenth century. 

Angula (p): An inch—Một phân Anh.

Anguli (p): Finger—Toe—Ngón tay hay ngón chân.

Angulimalaya: Ương quật ma la—Một vị B� La Môn tu theo phái Sivaitic tin rằng giết người l� một đức tin tôn giáo—A Barhama who belonged to a Sivaitic sect which practice assasination as a religious act.

Anguliyaka (p): Finger-ring—Nhẫn đeo tay.

Angutara Nikaya (p) Ekottaragama (skt): Tăng Chi Bộ Kinh, sưu tập thứ tư của Ðại tạng Kinh, gồm những bản văn được đánh số, xếp th� nh mười một loại, theo những chủ đề riêng—The Collection of Gradual Sayings, the fourth of the five Nikayas or collections of Discourses of Buddha into which Sutta Pitaka is divided. There are eleven sections  made up of texts organized numerically according to their special subjects. 

Anguttha (p): Thumb—The great toe—Ngón tay cái hay ngón chân cái.

Anibbanasamvattanika (p): Bất đắc Niết b� n—Unable to attain Nibbana.

Anicca (p): Impermanence—One of the three characteristics of all existence; the others beings Dukkha (khổ)  and Anatta (vô ngã)—Everythings is subject to the law of cause and effect—No unchanging condition of being—Vô thường.

Animitta (skt&p): Vô tướng, không có hình thức, không có các vẻ bên ngo� i, không có dấu hiệu rõ rệt của chư pháp. Ðây l� đặc trưng cho Chân Lý tuyệt đối, không hề biết đến một sự phân biệt đối xử n� o—Formlessness, no-form, devoid of appearance, or absence of chracteristics of all dharmas; the mark of absolute truth, which is devoid of distinctions. 

Animitta cetovimutti (p): Vô tướng tâm giải thoát—Freedom of mind on signless.

Anirodha (skt): Bất diệt, không bị tiêu hủy—Not subject to destruction.

Anirodhanutpada (skt): Bất diệt bất sinh—Immortality—Being above birth and death.

Aniruddha (skt): A Nậu Lâu Ð� , một trong mười môn đồ lớn của Ðức Phật—One of the ten great disciples of the Buddha.

Anishthita (skt): Vô Tận hay không bị hết—Not extinguished.

Anittha (p): Bất hỷ.

Anittha akanta amanapa dhamma (p): Bất hỷ, bất thọ, bất khả pháp—Joyless, desireless, unlovely dhamma.

Anitya (skt) Anicca (p): Vô thường—Không tồn tại mãi mãi—Tính không thường hằng, l� nét căn bản trong giáo lý nh� Phật: Sống, thay đổi v� chết (thay đổi liên tục trong từng phút giây). L� một trong ba đặc trưng của sự tồn tại: Vô thường, khổ v� vô ngã. Vô thường l� yếu tố căn bản của đời sống, không có nó sự hiện hữu sẽ không có—Impermanence—Inconstant—Not everlasting—Transient—Occasional—Incidental—Unsual—Irregular—Unstable—Uncertain—The ever changing nature of all phenomena from arising, dwelling and passing away. Anitya is one of the three fundamental of everything existing: Impermanence (Anitya), Suffering (Duhkha) and Non-ego (Anatman). Impermanence is the basis of life, without which existence would not be possible.

Aniyada: Bất định tội.

Anjali (skt): Lifting of the folded palms as a token of reverence—Ðưa hai b� n tay chấp v� o nhau lên ngực để tỏ thái độ cung kính—See Anajali Mudra in Sanskrit/Pali-Vietnamese Section.

Anjjali-kamma (p): The act of salutation—H� nh động ch� o nhau.

Anjjali-karaniya (p): Worthy of being honored (a)—Ðáng được tôn kính.

Anjali-mudra (skt): Chấp hai tay ch� o. Hai lòng b� n tay ép v� o nhau ngang với ngực. Cử chỉ ch� o hỏi của người Ấn. Trong Phật giáo nó tượng trưng cho Tính Thế Ðó hay Chân như—The salutation with joined hands. The palms are held together at the level of the chest. This is a customary gesture of greeting in India. In Buddhism it expresses “Suchness” or “Tathata.”—For more information, see Hợp Chưởng in Vietnamese-English Section.   

Ankura (p): Shoot—Sprout—Bud—Mầm hay nụ.

Ankusa (p): A pole with a hook used for plucking fruits or to guide an elephant—Lồng bẻ trái cây hay roi quản tượng. 

Anna (p): Water—Nước.

Annadatthu (p):

At any rate: Bằng bất cứ giá n� o.

On the other hand: Mặt khác.

Surely: Một cách chắc chắn.

Annam jivam annam sarivam (p): Mệnh dị thân dị—Life and body are not the same.

Annana (p): Ignorance—Vô minh.

Annatha (p): Otherwise (adv)—In a different way—Nếu không.

Annathatta (p): Change of mind—Sự đổi ý.

Annava (p): Ocean—Ðại dương.  

Annnada (p): On another day (adv)—At another time—V� o một ng� y khác hay v� o lúc khác.  

Anottappa (p): Không sợ hậu quả của h� nh động bất thiện.

Anouttara: A nậu đa la—Vô thượng—Supreme.

Anouttara-Samyas-Sambodhi: A nậu đa la tam miệu tam bồ đề—Vô thượng chánh đẳng chánh giác.

Anouvyajana: Bát thập tùy hảo.

Antagraha-drsti (skt): Biên kiến—To hold (catch—seizure—receive—seize—lay hold of) extreme views—To grasp the wrong views. 

Antara-bhava (skt): Thân trung ấm, trạng thái giữa sự chết v� tái sanh. Giai đoạn m� thần thức đang ở giữa sự chết v� sự tái sanh—Conditions between lives. The intermediate stage of existence, middle existence—The spiritual consciousness in its middle existence between death and reincarnation (regeneration)

** For more information, please see Thân

     Trung Ấm in Vietnamese-English Section.

Antariksacasina: Hư không cư.

Antarvasaka (skt):  An đ� hội—Hạ y trong tam y—Inner robe—Under robe—Inner or under garment.

            Nội y: Under robe.

            Ngũ điều y: Inner robe.

            Tiểu y (y năm mảnh): Five-stripe robe.

            H� nh đạo tác vụ y: Practice and work robe.

Antaskarana (skt): Making an end—Ðạt tới cứu cánh—The power to achieve enlightenment.

Antava loko (p): Thế giới hữu hạn—The world is finite.

Antika (skt): Ðoạn mất—Reaching to the end.

Anu (skt & p): Phân tử cực nhỏ—An extremely small molecule (very small particle).

Anubhava (skt): Uy lực, uy thần lực hay thần lực—Supernatural power.

Anuddhatya (skt): Agitation—Excitement—Trạo cử (sự dao động hay tán loạn của tâm khi h� nh thiền).

Anujata (skt): Ðược sanh ra sau—Born after.

Anulomikikshanti (skt): Nhu thuận nhẫn—Kshanti of obedience—See Nhu Thuận Nhẫn.

Anumatta (p): Of a very small size (a)—Thuộc cở rất nhỏ.

Anuradhapura: Tên kinh đô cũ của Tích Lan trước thế kỷ thứ X. Anuradhapura bị quên lãng sau khi kinh đô được dời về Colombo cho tới thế kỷ XIX mới được phát hiện. Có hai tháp mộ lớn tại đây l� Ruwanweli v� Thuarama—Name of the old capital of Ceyland before the tenth century. Anuradhapura fell into oblivion when the capital moved to Colombo and only rediscovered in the nineteenth century. There are two gigantic stupas there: Ruwenwali and Thuarama.   

Anuruddha (skt & p):

            A nậu lâu đ� (A-na-luật đ� ), một người em họ v� cũng l� một trong những đại đệ tử của Phật—First cousin of the Buddha and one of his eminent disciples.

            A Nậu Lâu Ð� thứ hai l� một học giả nổi tiếng người Tích Lan thuộc trường phái Nguyên Thủy, sống v� o khoảng thế kỷ thứ VIII v� XII. Ng� i l� tác giả bộ Sưu Tập v� Bình Giải Abhidharma—The second Anuruddha was an important Singhalese scholar of the Theravada , who lived between the eighth and the twelfth centuries. He is the author of the renowned work Abhidhammattha-sangaha or Collection of the Meaning of the Abhidharma.

Anusaya (skt) Anushaya (p): Lục dục hoặc thiên hướng hoặc đam mê tiềm t� ng—Seven passions or tendencies:

6)      Dục vọng: Kama—Sensual desire.

7)      Oán hận: Drishti—Recalcitrance.

8)      Nghi ngờ: Vichkitsa—Doubt.

9)      Tự phụ: Mana—Arrogance.

10)  Bản năng đời sống: Bhava—Craving for life.

11)  Ngu dốt: Avidya—Ignorance. 

Anussati (p): Xem xét hay khảo sát những b� i thực tập được mô tả trong các kinh điển Tiểu thừa, nhằm mục đích thoát khỏi tam độc tham sân si—Contemplation and practices described in the Hinayan Sutras which helps the cultivator to be free from the three unwholesome roots of greed, hatred and ignorance. 

Anutpada (skt): Bất sinh hay không được sinh ra—No-birth.

Anutpalabdhya (skt): Bất khả đắc, không thể đạt được hay không thể biết được—Unattainable—Unknowable—Unknowability—See Bất Khả Ðắc.

Anutpanna (skt): Vô Sinh—Unborn—See Vô Sanh in Vietnamese-English Section.

Anutpannasvabhavah (skt): Tự tính bất sanh—Nếu có cái gọi l� tự tính thì cái tính ấy không thể bị sinh tử—If there is anything to be called self-substance, it cannot be subject to birth-and-death.

Anutpatti (skt): Bất sinh hay không có sự sinh ra—No-birth. 

Anutpattikadharma (skt): See Bát Bất Sinh. 

Anutpattikadharmakshanti (skt): See Vô Sanh Pháp Nhẫn, and Bất Khởi Pháp Nhẫn.

Anuttara (p): Vô Thượng Sĩ—The Peerless One.

Anuttara-puja (skt): Lễ bái tối thượng—Highest worship—Highest prostration—Homage to superiors or adoration of the gods.

Anuttara-samyak-sambodhi (skt): Supreme and perfect enlightenment—A nậu đa la Tam miệu Tam Bồ Ðề—Vô thượng chánh đẳng chánh giác, hay sự chứng ngộ tối thượng m� Ðức Phật đã chứng được—A state of Buddhahood—Perfect universal enlightenment—Ðại giác của một vị Phật—Full form of  enlightenment of a Buddha. The supreme enlightenment realized by the Buddha. 

Anuvyanjana (skt): Tám mươi tướng hảo—Eighty secondary marks of excellence.

Anyonyahetuka (skt): Nhân hỗ tương—Mutuality—Mọi sự vật đều do nhân hỗ tương m� hiện hữu—All things mutually condition one another. 

Apadana (p): See Khuddaka-Nikaya.

Aparagati: Ác đạo (địa ngục—ngạ quỷ—súc sanh).

Apara-godana (skt): Tây núi Tu Di—The western continent—A country west of the Maha-meru. 

Aparajita (p): Minh vương Vô Năng Thắng.

Aparapraneya (skt): Không tùy thuộc nơi cái khác—Not depending on another.

Apas (skt): Nước, một trong tứ đại—Water, one of the four elements.

Apatrapa (skt) Ottappa (p): Fear of evil.

Apavada (skt): Phỉ báng—Refutation—See Phỉ Báng.

Apaya (skt): Tái sanh v� o hạ thú—Bốn cách hóa thân xấu hay thấp kém trong chu kỳ hiện hữu của sinh linh—Inferior modes of existences—Four lower or evil forms of existence in the cycle of existence of beings (gati):

3)      Ðịa ngục: Naraka—Hells—The hell beings.

4)      Ngạ quỷ: Preta—Hungry ghosts.

5)      Súc sanh: Animals.

6)      A-tu-la: Asura—Titans.

Apramana  (skt): Vô lượng—Immeasurable.

Appamana cetovimutti (p): Vô lượng tâm giải thoát—Boundless emancipation of mind.

Apramani (skt): See Tứ Vô Lượng Tâm.

Apracarita (skt): Vô H� nh Không hay cái không của sự không h� nh động—Emptiness of non-action, one of the seven Emptinesses—See Thất Chủng Không (3).

Apramaana (skt): See Brahma-Vihara in Sanskrit/Pali-Vietnamese Section.

Apramada (skt) Appamada (p): Awareness—Mindfulness—Chánh niệm—Tỉnh thức.

Apramanabha: Vô lượng quang thiên.

Apranihita (skt): Vô nguyện hay không có những nỗ lực câu thúc, một trong ba giải thoát—Being without constrained efforts, one of the three Vimokshas—See Tam Giải Thoát.

Apratisamkhya-nirodha (skt): Phi Trạch Diệt—Sự xóa bỏ vô thức, không cần nỗ lực, không cần nguyên nhân v� lý do, không cần trí năng—Unconscious, effortless dissolution, dissolution without productive cause, without the participation of wisdom, one of the three Asamskritas (vô vi pháp)—See Tam Vô Vi Pháp.

Apratishthita (skt): Vô sở trụ hay không có chỗ trú—Not-abiding.

Apratisthita-Nirvana (skt) Apratishthita-Nibanna (p): Niết b� n của sự tiêu trừ tích cực, người đã giải thoát trong niết b� n nầy không còn bị tiêu trừ ho� n to� n v� giải thoát khỏi chu kỳ luân hồi. Người đó không còn bị trói buộc bởi luân hồi, trong đó người ấy chấp nhận ở lại nhằm giúp chúng sanh giải thoát. Con người ấy đã thoát khỏi tham sân si v� những h� nh động của anh ta không còn tạo nghiệp. Người đó độc lập với những qui luật tự nhiên v� có thể hiện ra dưới hình thức mình lựa chọn—Unfixed and active extinction nirvana; in this nirvana, the liberated one renounces remainderless extinction and withdrawal from the cycle of existence (samsara). He is not tied to the compulsion of the samsaric world because of remaining on in order to lead and sustain all beings on the path to liberation. An active liberated one is free from desire, hatred, and delusion and acts without creating further karmic bonds. He is independent of natural law and can manifest himself in any desired form.  

Apravishtam (skt): Bất nhập—Not entered.

Apravritti (skt): Không thay đổi, không xãy ra—Not changing, not taking place.

Apsaras (skt): A Bố Sa La Tư—Vợ của nhạc thần C� n Thác B� —Wife of Musician Angel Gandharva.

Apvarasailah (skt): A Phiệt La Thế La—Một bộ phái của Ðại Chúng Bộ—A sect (branch) of Mahasanghika.

Arada-kalama (skt): See A La La in Vietnamese-English Section.

Arahant (p): Nguời đã giải thoát khỏi mọi chướng ngại, phiền trược v� bất tịnh qua thực chứng Niết B� n, người đã thoát khỏi luân hồi sanh tử—One who is free from all fetters, defilements and impurities through the realization of Nirvana, who is also free from the cycle of birth and death. 

** For more information, please see Arhat in

     Sanskrit/Pali-Vietnamese Section.

Arhat (skt) Arahant (p): A la hán—Bất sanh—Consummate One—Ứng Cúng—Perfected—Saint of Theravada Buddhism—Vị thánh đã đạt được mức cao nhất trong Phật giáo Nguyên thủy, không còn phải học, không còn uế trược, ho� n to� n thoát khỏi mười dây trói buộc: ảo tưởng cá nhân, nghi ngờ, bám víu lấy nghi lễ cúng kiến, ham muốn của giác quan, thù oán, ham muốn không có tính vật thể hoặc có tính vật thể, kiêu ngạo, kích động, v� ngu dốt. A la hán tiêu biểu cho lý tưởng của Phật giáo Nguyên thủy. Khác với Bồ tát trong phái Ðại thừa muốn cứu vớt mọi sinh linh, A la hán chủ yếu chăm lo sự cứu rỗi của chính bản thân mình—One who has attained the highest level of the Hinayana, that of no more learning, all defilements and passions have been extinguished and will not rise again in the future. He is fully free from the ten fetters of the cycle of existence: to wit, belief in an individual entity, skepticism, clinging to rites and rules, sensual desire, resentment, craving for refined corporeality and noncoporeality, arrogance, excitement, and ignorance. In contrast to th bodhisattva of the Mahayana who wishes to free all beings, with the arhat the main emphasis is on striving to gain his own salvation.  

·        Quả vị cao nhất trong Phật giáo Tiểu thừa: This is the highest effect in the Hinayana Buddhism.

·        Người đã đi đến đích qua đường Bát Thánh Ðạo v� đã tận diệt mọi  uế trược—A worthy one: One who has travelled the Noble Eightfold Path to the goal and having eliminated the ten fetters.

·        Vị đã thể chứng quả vị cao nhất trong đời sống ẩn tu. Ðây l� vị Thánh lý tưởng của Tiểu Thừa, trong khi quả vị cao nhất của Phật giáo Ðại Thừa l� Bồ Tát, chứ không phải A La Hán. Vị Bồ Tát không nhập Niết B� n như vị A La Hán, m� nguyện ở trong thế giới nầy chừng n� o vẫn còn có một chúng sanh chưa được cứu độ: One who has realized the highest fruit of the ascetic life, the ideal saint of Hinayana Buddhism, while the Mahayana ideal is the Bodhisattva and not the Arhat, for the Bodhisattva does not enter into Nirvana like the Arhat, but stays in this world as long as there is even one being left unsaved. 

Arama (p): Một tự viện cho các Tỳ Kheo.

Aranna (skt):

Một ngôi rừng: A forest.

Một ngôi tịnh xá trong rừng: A monastery in the forest.

Aranyaka: Người xuất gia đi tìm sự giác ngộ—One who leave his home to seek enlightenment—Nh� n cư.

Arata-Kalama: Giải đãi.

Arfura (skt): A Châu Ð� —Tên vị đạo sĩ tiền thân của Mục Kiền Liên—Name of a hermit who was said to be a previous life of Maudgalyayana.

Argpya: Cúng dường.

Arahatta (p) Arhattva (skt): Quả vị A La Hán—The final stage of sainthood, or the state of being an Araht.

Arahattaphala (p): Quả vị A la hán.

Arishta (skt): Bất diệt, không thể tiêu diệt được—The imperishable.

Ariya (p)—Arya (skt): Thánh nhơn—Ðấng Tối thượng.

Ariya-atthangika-magga (p): Bát Thánh Ðạo—Noble Eightfold Path.

Ariya-sacca (p): Tứ Diệu Ðế—Four Noble Truth.

Arjuna (skt): A Thuận Na—Một loại cây quý bên Ấn Ðộ. Ng� i Long Thọ đản sanh dưới cội cây nầy nên mang tên Nagarjuna—A noble tree in India. Nagarjuna obtained this name because he was born under the foot of this tree.

Arogya (skt): Sức khỏe—Health.

Arogya-mada (skt): The great intoxication of health.

Artha (skt): Lợi lạc—Meaning—Object—Advantage—Use—Wealth—Motive.

Nghĩa—Meaning: Khi từ nầy được dùng với nghĩa l� “nghĩa,” nó trái nghĩa với ngôn từ hay văn tự, v� ngôn từ được cho rằng không tương xứng để miêu tả đầy đủ về ý nghĩa: When it is used as “meaning,” it stands contrasted to words or letters, and the latter are thought inadequate to fully describe the former.

Sự vật—Objects: Khi từ nầy có nghĩa l� các sự vật hay đối tượng thì nó hầu như tương đương với thế giới bên ngo� i, tuy rằng thế giới bên ngo� i được diễn tả bằng từ Vishaya. Vishaya hình như có nghĩa chung hơn l� Artha khi cả hai đều chỉ v� o thế giới khách quan hay đối tượng: When it means “objects” in general, it is almost equivalent to the external world, which is, however, better expressed by Vishaya. Vishaya seems to have a more collective sense than Artha when both refer to the objective world.

T� i sản: Property.  

Artha-carya (skt): Lợi h� nh—Useful conduct—Beneficial conduct.

Arthapravicayam (skt): Quán Sát Nghĩa Thiền, một trong bốn loại Thiền, h� m nghĩa quán sát “nghĩa lý” của một mệnh đề hay một lý thuyết—Arthapravicayam, one of the four dhyanas. It consists in examining the meaning of a proposition or theory. 

Artharva-veda (skt): A-tát-thì-đ� .

Arthavikalpa (skt): Phân biệt về t� i sản—Discrimination about wealth—Một trong những loại phân biệt, như chấp thủ v� o v� ng, bạc, v� nhiều đồ quý khác hay bằng cách nói về các thứ ấy—One of the discriminations or “Vikalpas,” i.e, to get attached to gold, silver, and other various treasures and to the talking about them. 

Arupa: Vô sắc—Immaterial—Formless—Incorporeal—The highest meditative worlds, where form cognizable by the five senses does not exist, being purely mental.

Aruparaga: Attachment to the formless meditative worlds—The seventh fetter.

Arupaloka (p): Cảnh giới vô sắc.

Arupa-dhatu (skt &p): Vô sắc giới—See Triloka.

Arupasamadhi (skt): See Four Stages of Formlessness.

Arupya (skt): Vô sắc định—See Tứ Không Xứ.

Arupyacarin  (skt): See Vô Sắc H� nh.

Arya (skt) Ariya (p):  Tôn giả A lê da—Thánh nhân hay Hiền Thánh—Noble One—Developed man.

Aryajnana (skt): See Thánh Trí.

Arya-marga (skt): The Noble Path or the Path of holiness—Thánh đạo hay con đường siêu nhiên gồm bốn giai đoạn tiến “Thánh”—Sacred supermundane path. It consists of the four stages of holiness:

3)      Nhập Lưu: Shrota-apana—Stream enterer.

4)      Nhứt Lai: Sakridagamin—Once returner.

5)      Bất Lai: Anagamin—Never returner.

6)      Ứng cúng: Arhat—Worthy one.

Arya-pudgala (skt): Người cao quí; người đã bước v� o một trong bốn giai đoạn của con đường siêu nhiên—Noble one; persons who are on one of the four stages of the supermundane path—See Arya-marga.

Aryasatya (skt) Aryasatyani  (p): Tứ Thánh đế (Chơn đế)—See Tứ Diệu đế.

Aryastanga-marga (skt)—Aryastangika-

marga (p): The Eightfold Path—Bát Chánh đạo hay Bát Thánh Ðạo, được Ðức Thế Tôn chỉ b� y nhằm giúp thoát khỏi những khổ đau của luân hồi sanh tử—The Holy Eightfold Path, pointed out by the Buddha for escape from the misery of existence:

Chánh kiến: Right views.

Chánh tư duy: Right thoughts.

Chánh ngữ: Right words.

Chánh nghiệp: Right actions.

Chánh mạng: Right living.

Chánh tinh tấn: Right exertion.

Chánh niệm: Right recollection.

Chánh định: Right meditation.

**   For more information, please see Eight Noble Paths in English-Vietnamese Section and Bát Chánh Ðạo in   Vietnamese-English Section.

Aryatara (p): Ðức Ða La.

Asaiksa (skt): Vô học—No study—An Arhat—No longer a student.

** For more information, please see Vô Học and Vô Học Ðạo in Vietnamese-English Section.

Asakta (p): Vô ngại.

Asambhuta (skt): Vô th� nh hay không được hợp th� nh—Not combined.

Asamkhya (skt): Vô số—A tăng kỳ—Innumerable—Exceedingly numerous.

Asamhkyeya kalpas: Vô lượng kiếp.

Asamskrita (skt): Vô vi—Doing nothing.

(G)    Không bị qui định, không th� nh hình, tất cả những gì nằm bên ngo� i sự tồn tại, sanh trụ dị diệt. Trong giáo lý nguyên thủy chỉ có Niết b� n  mới được coi l� Vô vi m� thôi—“Unconditioned, unproduced,” refers to everything that is completely beyond conditioned existence, beyond arising, dwelling and passing away.  In original teaching only Nirvana was regarded as Unconditioned.

(H)  Các triết gia Phật giáo Tiểu Thừa chia hiện hữu ra l� m hai nhóm, hữu vi pháp v� vô vi pháp—The Hinayana philosophers divided existence into two main groups, Samskrita and Asamskrita.

Hữu Vi: Hữu vi gồm các pháp bị r� ng buộc  v� o nhân duyên v� có thể sinh ra kết quả: The Samkrita comprises such dharmas as are tied to chains of causation and capable of producing effects.

Vô Vi: Vô vi l� những hiện hữu vô điều kiện, hay không bị ảnh hưởng gì cả, gồm ba pháp—The Asamskrita exists unconditioned. Three dharmas belong to Asamskrita:

Hư không: Akasa (skt)—Space.

Niết B� n: Nirvana.

Trạng thái phủ định do bởi sự vắng mặt của những điều kiện thích hợp: A negative state due to the absence of proper conditions. 

**   For more information, please see Vô Vi, Vô Vi Pháp, and Hữu Vi.

Asamskrtasila (p): Bồ Ðề tâm giới—Kim cang bất hoại giới.

Asana (skt & p): Posture in meditation.

Asanga (skt)  Asangha (p): Vô Trước—Tên của một nh� sáng lập ra trường phái Du Gi� (Yogachara), v� o khoảng thế kỷ thứ IV AD. Ông l� anh của Ng� i Thế Thân (Thiên Thân) Vasubandu.  Asanga l� cha đẻ của Mahayana-Samparigraha (toát yếu Mahayana)—Name of the founder of the Yogachara school around the fourth century AD. He is the elder brother of Vasubandhu. Asanga is the author of Mahayana-Samparigraha (Compendium of the Mahayana).    

Asangha-Asamgra Bodhisattva: Vô Trước Bồ tát—Brother of Vasubandhu—Natives of Peshawar in fifth century.

Asaraddhya: Bất tín.

Asceticism: See Dhuta.

Asava (p)—Asrava (skt):  Hữu lậu—Lậu hoặc—Bợn nhơ—Phiền não—Cankers—Corruptions—Mental intoxication—Defilement—Hữu lậu l� một cái gì tiết ra hay chảy ra khỏi tâm v� thường l� m hư sự nghiệp hướng thượng của đời sống Phật giáo; loại bỏ hữu lậu l� mục tiêu của việc tu tập. Ngược lại, vô lậu l� trạng thái vượt thoát khỏi những ô nhiễm nầy—Asrava is some thing which oozes or flows out of the mind and spoils the upward career of the Buddhist life; to get rid of asrava is the aim of our cultivation. In the contrary, anasrava is a state free from these impurities—See Tứ Hữu Lậu in Vietnamese-English Section. 

Asavakkhayanana (skt): Lậu Tận Thông—The knowledge of eradication of the taints—Hiểu biết sự chấm dứt các pháp trầm luân.

Asaya (skt): Ý muốn—Desire.

Ascarya (p): Trừ nghi Quái.

Asita (skt): A Tư Ð� , vị đạo sĩ sống trong th� nh Ca Tỳ La Vệ, thuộc xứ Nepal bây giờ. Khi thái tử Sĩ Ðạt Ða đản sanh, ông đã đến thăm v� tiên đoán trước vận mệnh Thái tử Tất Ðạt Ða: “Nếu ở đời sẽ l� một đấng minh vương, nếu tu h� nh sẽ th� nh Phật.”—The hermit who lived in Kapilavastu, now is part of Nepal. When prince Siddhartha was born, Asita came to see him and foretold that in future if he remained at home he would become a great king, and that if  he left home he would become a Buddha.

** For more information, please see A Tư Ð� in Vietnamese-English Section.

Asmi-mana (p): Ngã mạn—Pride of self.

Asoka (skt) Ashoka (p): A Thâu Ca.

Vô ưu: Not causing sorrow—Not feeling sorrow. 

Vua A dục của vương quốc Maurya nằm về phía Bắc Ấn độ (272-236 BC). Một trong những nhân vật quan trọng trong lịch sử cổ Ấn độ. Sau cuộc chinh phạt Kalinga, ông bị khủng hoảng tinh thần v� bắt đầu hướng về đạo Phật. Ông đã trở th� nh một quân vương Phật tử v� biến vương quốc của ông th� nh vương quốc của Chánh pháp—A Buddhist emperor of ancient (northern) India (272-236 BC). He is one of the most important figures in ancient Indian history. After a bloody campaign in the east and a costly victory over Kalinga, he started to have psychological crisis and caused him to enter Buddhism. He became a devoted lay follower and resolved to commence a “reign of dharma.” 

Asravaksaya-jnana (skt) Asavakkhaya-nana (p):  Destruction of the pollutions—Bị t� n phá vì sức ô nhiễm. 

Ashtamangala (skt): See Eight liberations.

Ashta-vimoksha (skt): See Eight liberations. 

Asraddha (skt): Bất tín—Unbelief.

Asrava (skt) Asavas (p):

1)   Bọt trên nồi cơm đang sôi: The foam on boiling rice (lậu hoặc).

2)  Bợn nhơ—Phiền não—Ba thứ ô uế tạo th� nh gốc rễ của mọi khổ đau v� l� m cho tất cả mọi người phải trầm luân trong luân hồi sanh tử: những ô uế của dục vọng, ô uế của sự biến đổi, v� ô uế của sự ngu dốt. Việc tẩy sạch ba thứ ô uế nầy đồng nghĩa với việc đạt th� nh A la hán quả—Leakage—Mental intoxication defilement. Three defilements constitute the root of all suffering and the cause that are caught in the cycle of births and deaths: the defilement of desires (kamasrava), the defilement of becoming (Bhavasrava), and the defilement of ignorance (Avidyasrava). The extinction of these three defilements means the attainment of the Arhatship.

H� nh động của giác quan xô đẩy thần thức đến với ngoại vật, lo âu,  phiền não v� khổ đau: The action of the sesnes which impels the spiritual consciousness (soul) towards external objects, distress, affliction, and pain. 

Những dòng bất tịnh của tâm, cũng được gọi l� phiền não. Có bốn sự bất tịnh—Impure outflows of the mind, which are also known as klesa. There are four  impurities:

            Dục: Kama (skt)—Muốn có—Desire.

            Tham sanh: Bhava (skt)—Muốn sống—Will to live.

            Vô minh: Avidya (skt)—Si muội—Ignorance.  

            T� kiến: Drishti (skt)—Wrong views.

Asraya (skt): See Sở Y.

Asrayaparavritti (skt): Sudden change from ignorance to awakening—Chuyển y (sự đột biến chuyển hóa trong tâm thức, đưa tâm thức từ trạng thái vô minh sang tỉnh thức). 

Assada (p): Sự vui thích—Attraction—Enjoyment.

Assaji (p): Vị đệ tử Phật m� lời tuyên giảng về nhân quả đã chuyển đổi cả Xá Lợi Phất v� Mục Kiền Liên—The disciple of the Buddha whose simple declaration of the doctrine of causation converted Sariputra and Moggallana.

Astaksanah (skt): Bát nan xứ—Eight Inopportune situations—Eight places of difficulty.

** See Bát Nan in Vietnamese-English Section. 

Astinasti (skt): Hữu v� Vô—Being and non-being.

Asubha (skt) Ashubha (p): Bất tịnh—Sự suy gẫm về mười đối tượng  ghê tởm, về căn bản giống như sự suy gẫm về nghĩa trang—Contemplation of the ten disgusting objects which coincide with essentially with the practice of charnel ground contemplation.

Asunyata (skt)—Aunnata (p): Emptilessness—Phi không (không phải l� không, rỗng tuếch hay không có gì).

Asura (skt&p): Ác thần A-tu-la, một trong sáu điều kiện tái sanh. Có hai lối suy nghĩ về A tu la: thấp v� cao. Trong cảnh giới cao, A tu la l� những thần thánh ở bậc thấp trong các cung trời. Trong cảnh giới thấp, A tu la l� những ác thần, l� kẻ thù của thần thánh—An evil spirit—Demon—Ghost—Opponent of the gods—The spirits who fought against the sura who were benevolent gods—Elemental forces, projections of the forces in man’s mind. One of the six modes of existence. There are two ways of thinking about an asura: lower and higher. In a sense of higher or god mode of existence, asura refers to the lower gods in the deva realms. While in the sense of the lower, asura refers to demons or evils or enemies of the gods.

Asvabhava (skt): Vô Tự Tính.

            Không có tự tính hay ngã tính: Being without self-nature.

            Trạng thái của hữu m� không có tự tính: Asvabhavatva (skt)—The state of being without self-nature.

Asvaghosa (skt) Asvaghosha (p): Mã Minh Bồ Tát, một nh� thơ v� nh� triết học Ấn độ thuộc phái Ðại thừa, sống v� o thế kỷ I hoặc II sau Tây lịch (khoảng 600 năm sau ng� y Phật nhập diệt). Ng� i l� tác giả của Buddha-Charita mô tả về cuộc đời Ðức Phật. Ng� i còn l� một nh� trước tác nổi danh đương thời rất được vua Ca Ni sắc Ca (Kanishka) hộ trì. Lúc đầu ng� i xuất gia l� m ngoại đạo Sa Môn, nhưng về sau quy-y Phật,  về trú ngụ trong th� nh Ba La Nại, v� trở th� nh vị Tổ thứ 12 của dòng Thiền Ấn Ðộ. Ng� i l� tác giả của 10 bộ kinh, trong đó có hai bộ nổi tiếng l� Phật Sở H� nh Tán Kinh, được ng� i Pháp Hộ Ð� m Ma La Sát dịch sang Hoa ngữ khoảng từ năm 414 đến 421 sau Tây lịch, sau nầy được Beal S.B.E. dịch sanh Anh ngữ; bộ thứ hai l� Ðại Thừa Khởi Tín Luận được ng� i Paramartha dịch sang Hoa ngữ khoảng năm 554 sau Tây Lịch, v� ng� i Thực Xoa Nan Ð� dịch sang Hoa ngữ khoảng những năm 695-700 sau Tây Lịch. Ng� i Mã Minh chính l� người đã có công lớn từ việc chuyển tư tưởng Phật giáo Tiểu Thừa sang Ðại Thừa. Mã Minh không những có một địa vị đặc biệt trong lịch sử tư tưởng Phật giáo, m� cả trong to� n bộ truyền thống thi ca tiếng Phạn nữa. Cống hiến lớn nhất của Mã Minh cho lịch sử tư tưởng Phật giáo l� sự nhấn mạnh niềm tin v� o Ðức Phật của ông. Mặc dù giáo lý Ðại Thừa đã có trước thời ông từ hai ba thế kỷ về trước, , nhưng các giáo lý nầy đã tìm được sự thể hiện quan trọng  đầu tiên trong các tác phẩm của ông, dù rằng ông thuộc phái Nhất Thiết Hữu Bộ (Sarvastivada school). Tác phẩm Buddha-carita miêu tả cuộc đời Ðức Phật bằng một bút pháp  mộc mạc v� trang trọng, dù được viết rất dè dặt. Nguyên bản của b� i thơ có 28 đoạn, theo Nghĩa Tịnh qua bản dịch chữ Hán v� o thế kỷ thứ bảy. Bản dịch Tây Tạng cũng có một số đoạn tương tự như thế. Do đó bản gốc tiếng Phạn hẳn l� phải có 28 đoạn. Tuy nhiên, ng� y nay chỉ có 17 đoạn tiếng Phạn còn được lưu lại, nhìn chung thì chỉ có 13 đoạn đầu được xem l� đích thực của ông. Nghĩa Tịnh nói: “Từ thời của ng� i Mã Minh đến nay, b� i thơ tuyệt vời nầy  được đọc v� ngâm rộng rãi khắp nơi trong năm miền Ấn Ðộ v� trong các nước vùng Nam Hải.” Trong tập thi sử nầy, Mã Minh không chỉ thuật lại cho chúng ta cuộc đời Ðức Phật cùng sự thuyết pháp của Ng� i, m� còn chứng tỏ một kiến thức bách khoa của Ng� i về các truyền thuyết thần thoại Ấn Ðộ, về các triết học trước Phật giáo, nhất l� triết học Sankhya. Còn thi phẩm Saundarananda-kavya kể lại chuyện truyền giới cho Nan Ð� , người anh em cùng cha khác mẹ với Phật. Ngo� i hai thi phẩm quan trọng nầy, Mã Minh còn viết ba vở tuồng Phật giáo, đã được H. Luders tìm thấy ở Turfan, Trung Á v� o đầu thế kỷ thứ 20. Trong các vở tuồng đó, có tuồng Sariputraprakarana với chín hồi l� quan trọng nhất. Ðây l� một tác phẩm kịch nghệ hiện còn trong văn học Sanskrit. Ngo� i ra, Mã Minh còn viết một thi phẩm trữ tình Gandistotra-gatha gồm 29 b� i thơ theo vận luật sragdhara. E. H. Johnston nghi ngờ không phải l� của Mã Minh, nhưng Winternitz nhận xét: “Ðây l� một b� i thơ hay, xứng đáng l� của Mã Minh cả về hình thức lẫn nội dung.”—A  Buddhist writer and poet of the first or the second century A.D. (600 years after the Buddha’s nirvana). Author of the Buddha-Carita Kavya, famous life of Buddha in verse. He was a famous writer whose patron was the Indo-Scythian king Kanishka. He was a Brahmin converted to Buddhism; he finally settled at Benares, and became the twelfth patriarch. His name is attached to the ten works. The two of which have exerted great influence on Buddhism are Buddha-carita-kavya-sutra, translated into Chinese by Dharmaraksa around 414-421 A.D., later translated into English by Beal, S.B.E.; and Mahayana-sraddhotpada-sastra, translated by Paramartha, around 554 A.D., and by Siksananda, 695-700 A.D.; later translated into English by Taitaro Suzuki in 1900.  He gave to Buddhism the philosophical basis for its Mahayana development. Asvaghosa occupies a unique position not only in the history of Buddhist thought but also in the whole tradition of Sanskrit poetry. The chief contribution which Asvaghosa made to the history of Buddhist thought was his emphasis on Buddha-bhakti.  Though the Mahayanist teachings had been spreading for at least two to three centuries before his time, they find the first notable expression in his writings, in spite of the fact that he belonged to the Sarvastivada school. The Buddhacarita described the life of Lord Buddha in a chaste and stately style, though written with considerable restraint. The original poem, as known to I-Ch’ing in the Chinese translation in the seventh century A.D. , contains 28 cantos. The Tibetan translation also has the same number of cantos. Hence the original Sanskrit version must also have consisted of 28 cantos. However, only 17 are preserved in Sanskrit today, and generally only the first thirteen are regarded as authentic. I-Ch’ing says  that in his time this beautiful poem  was ‘widely read or sung throughout the five divisions of India, and the countries of the Southern Sea.’ In Buddhacariya, Buddhaghosa not only gives us the best account of the life of Lord Buddha, but also gives evidence of his encyclopaedic knowledge of India’s mythological traditions and pre-Buddhistic philosophical systems, notably the Sankhya. The Saundarananda-kavya narrates the ordination by the Buddha of Nanda, his half-brother. Besides these two significant poetical works, Asvaghosa wrote three Buddhist dramas which were discovered by H. Luders in Turfan in Central Asia at the beginning of the twentieth century. Of these, the Sariputraprakarana with nine acts is the most important. It is the oldest dramatic work in Sanskrit literature. Asvaghosa also wrote a lyrical poem called Gandistotra-gatha which consists of 29 stanzas in the sragdhara metre. E.H. Johnston questions Asvaghosa’s authorship of this work, but as Winternitz observes: “It is a beautiful poem, worthy of Asvaghosa both in form and content.”   

Asvajit (skt) Assaji (p): Chánh ngữ.

Ataccha (p): False (a)—Không thật.

Atakkavacara (p): Không thể lý luận—Ngo� i vòng lý luận—Beyond logic.

Atandita (p): Active (not lazy)—Hoạt động.

Atapa: Vô phiền.

Atavi (p): Forest—Rừng.

Atharvaveda (skt): A Tha B� Veda—Cuốn thứ tư trong bộ sách Thánh Vệ Ð� —The fourth volume in the Sacred Veda Scriptures.

Atigacchati (p): To overcome—Vượt qua (trở ngại).

Atimana (p): Quá mạn—Over-pride.

Atimuttaka (p): A-đề-mâu-đa—Acacia flowers. 

Atisa (skt) Atisha (p): Vị sư Phật giáo gốc ho� ng gia, Ng� i đã đặc ra phương pháp hệ thống hóa sự đại giác. Ng� i l� trưởng lão của xứ Ma Kiệt đ� v� l� giảng sư của trường Ðại học Vikramsila. Ông được mời sang Tây Tạng giảng đạo v� ông đã ở đấy trong suốt 12 năm sau cùng của cuộc đời. Tại đây ông đã sáng lập trường phái Kadampa. Những thuyết giảng của Ng� i có ảnh hưởng rất lớn đối với Phật giáo Tây Tạng sau nầy—A Buddhist scholar of royal family, who particularly systematized the method for generating enlightened mind (bodhicitta). He was a patriarch of Magadha and a teacher of Vikramsila University. He was invited to Tibet to preach and spent the last twelve years of his life there. In Tibet he founded Kadampa school. His teaching tradition had a great influence on Tibetan Buddhism later.

Atita addhana (p): Quá khứ—The past.

Atmahitam (skt): Tự lợi—Benefitting oneself.

Atman (skt)—Attan or Atta (p): Self—Ego—Personality.

d)      Ngã hay linh hồn có nghĩa l� một cái gì đó không thay đổi. Ðây l� nguyên lý căn bản của Ấn Giáo bị Ðức Phật chối bỏ. Khi một cái ngã hay linh hồn được nghĩ l� như thế thì chính điều ấy sẽ tạo th� nh ngã kiến. Khi thực tính của một sự vật đặc thù như thế bị phủ nhận thì điều nầy có nghĩa l� pháp vô ngã—Ta—Soul—Self—Ego—Non-changing quality (atman means anything substantially conceived that remains eternally one, unchanged and free). A basic tenet of Hinduism which was rejected by the Buddha. When an ego-soul or pudgala is thought as such, that constitutes the wrong view on existence of a permanent ego or atma-drishti. When the reality of an individual object or dharma as such is denied, this is what is meant by the belief that “things are without independent individuality” or  dharmanairatmya. 

e)      Ngã thể hay tự tính trong con người, đây l� cái suy nghĩ ra tư tưởng hay cái l� m ra h� nh động, v� sau khi chết cái ấy sẽ trụ nơi hạnh phúc hay đau khổ tùy theo nghiệp lực đã gây tạo bởi con người ấy: The supreme SELF—Ultimate Reality, or Universal Consciousness, the divine element in man, degraded into idea of an entity dwelling in the heart of each man, the thinker of his thoughts, and doer of his deeds, and after death dwelling in bliss or misery according to deeds done in the body.

Atmasukha (skt): Tự Lạc—Sự vui hưởng của chính mình—Self-enjoyment.

Atmavada (skt): Lý thuyết về ngã—The theory of ego—Trong Kinh Lăng Gi� , Ðức Phật nói: “Cái Như Lai Tạng m� ta nói đến không giống với học thuyết về ngã m� các triết gia chủ trương.”—In the Lankavatara Sutra, the Buddha said: “The Tathagatagarbha of which I speak is not like the doctrine of the ego maintained by the philosophers.” 

Atta (p): Lawsuit—Vụ kiện tụng.

Attabyabadha (p): Tự hại—Self-harm.

Attadipa (p): Hãy tự l� m ốc đảo cho chính mình—Holding oneself as one’s own island.

Attaka (p): High platform—Bục cao. 

Attakilamathan-nuyoga (p): Tu h� nh khổ hạnh.

Attasarana (p): Hãy tự về nương nơi chính mình—Holding oneself as one’s own refuge. 

Attavada (p): The false belief in an immortal (permanent) soul—Ngã chấp.

Attha (p): Hiểu biết phân tích về ý nghĩa.

Atthadasa manopavicara (p): Thập bát ý h� nh—18 mental ranges.

Atthaka (p): Dạ Xoa—One of the ten ancient rsis of the Brahmins.

Atthana (p): Wrong place—Sai chỗ.

Atthanga Sila (skt) Attha-sila (p): Bát quan Trai giới—Eight silas which some laymen take for a certain period (may be 24 hours each month).

Atthapada (p): A chessboard—B� n cờ.

Atthissara (p): Phật Ðộc Giác.  

Atthisukha (p): Hạnh phúc có được vật sở hữu.

Attita:

            (p): Grieved (afflicted with--distressed)—Sầu muộn.

            (skt): Past—Quá khứ.

Attiyana (p): Dislike—Không thích.

Attiyati (p): To be in trouble—Mắc nạn.

Atyantica: Xiễn đề—Chẳng ưa Niết b� n.

Atyataprakripari-suddhi (skt): Như Lai Tạng bổn sinh minh lương thanh tịnh hay bản thể của Như Lai tạng l� thanh tịnh v� trong suốt, nghĩa l� nó tuyệt đối trung tính v� vượt khỏi mọi phạm trù luận lý sinh ra từ cái nhị biên của chủ thể v� đối tượng. Ðây l� như như hay trạng thái của bất sinh—The original essence of the Garbha is pure and transparent, means that it is absolutely neutral and transcends all the logical categories that are derived from the dualism of subject and object. This is suchness, the state of being unborn.

Auddhatya (skt): Kiêu mạn—Arrogance—Disdain—Insolence—Overbearing manner—One of the upaklesa, or secondary hindrances.

Aum: Án—See Om.

Aum-Mani-Padmi-Hum: Án Mani bát di hồng.

Aupapaduka (skt): Hóa sanh—See Chatur-Yoni.

Avadana (skt): H� nh động thiện l� nh—Avadanas chứng minh rằng những h� nh động thiện l� nh dẫn đến kết quả thiện l� nh, những h� nh động xấu ác dẫn tới những hệ quả xấu ác. Avadanas gồm những truyền thuyết về các vị Thánh trong Phật giáo—Good deeds—A great or glorious act or achievement—Avadanas show that good deeds bring about good results, and bad deeds bad results. The Avadanas consist of legends about previous lives of Buddhist saints. 

Avadata (skt): Trắng tinh—White—Pure—Cleansed—Excellent—Blameless—Clean—Clear—Dazzling white—White color.

Avadata-vasana (skt): Bạch y—Clothed in white—White robe—Lay person.

Avandana-cataka: Bá Duyên Kinh.

Avaivartika (skt) Avaivarti (p): A bệ bạt trí—Bất thối chuyển—See A Bệt Bạt Trí in Vietnamese-English Section.

Avalokitesvara (skt) Avalokiteshvara (p): Quán AÂm Bồ Tát—Quán Tự Tại Bồ Tát.

            Bồ Tát Ðại Bi, người m� T� u v� Việt gọi l� Quán Thế AÂm. Ng� i còn được gọi l� Ðức Ðại Bi Quán Thế AÂm, l� vị Bồ Tát của tình thương v� lòng từ thiện trùm khắp. Ng� i l� một trong những Bồ tát quan trọng nhứt của phái Ðại Thừa. Người tầm thanh cứu khổ. Quán Thế AÂm đại diện cho lòng đại từ v� sức cảm thông mãnh liệt v� vô hạn, nhằm cứu vớt bất kỳ ai cầu xin ng� i khi hoạn nạn. Tín ngưỡng dân gian còn tôn sùng ng� i như người bảo hộ chống lại những tai ương hoạn nạn cũng như ban phước cho thiếu nhi. Ng� i đóng một vai trò trung tâm trong tu tập sùng mộ của tất cả các tông phái Phật giáo. Mặc dù nguyên l� nam nhân, Quan AÂm đã trở th� nh nhân vật nữ trong trí tưởng tượng phổ thông ở Á Châu—The Bodhisattva of Universal Compassion whom Vietnamese and Chinese call Kuan Shi Yin. He is the Great Compassionate One or the Bodhisattva of all embacing love and benevolence. He is one of the most important Bodhisattva of the Mahayana. He who hears the sound of suffers to save them. Avalokitesvara represents “Great Compassion” and limitless understanding, saving those who seek for help by calling his name or turning to him at times of extreme danger or when encountering calamities.  In folk belief, Avalokitesvara also protects from natural catastrophe and grants blessings to children. He plays a central role in the devotional practices of all Buddhist sects. Although originally male, Kuan-Yin has become a feminine figure in the popular imagination in Asia.

            Theo kinh Pháp Hoa, đức từ bi của Bồ Tát Quán AÂm l� một tiếng kêu gọi vọng suốt thời gian v� không gian, tiếng kêu gọi của người đã thấy được thực tại to� n vẹn. Tiếng mầu nhiệm, tiếng của người nghe lời kêu đau thương của cuộc đời. Tiếng tôn quý, tiếng Hải Triều đang dậy, tiếng siêu việt mọi thứ tiếng trong đời. Ðức Bồ Tát Quán Thế AÂm l� người có đầy đủ mọi công đức, Ng� i thường lấy con mắt từ bi để nhìn chúng sanh, khiến cho hạnh phúc chảy tụ th� nh biển vô biên vô lượng—According to the Lotus Sutra, the voice of compassion of Avalokitesvara Bodhisattva is a wondrous voice, the voice of the one who attends to the cries of the world. The noble voice, the voice of the rising tide surpassing all the sounds of the world. Avalokitesvara Bodhisattva has perfect in all merits, beholding all sentient beings with compassionate eyes, making the ocean of blessing limitless.  

            Avalokitesvara có nghĩa l� bậc có oai lực xem xét v� bảo hộ chúng sanh. Ng� i cũng được tôn xưng l� người có đại bi tâm v� Liên Hoa Thủ, theo Kinh Cực Lạc Trang Nghiêm thì Ng� i l� thị giả của Ðức Phật A Di Ð� v� Ng� i có một quan hệ rất rõ rệt đối với trường phái Tịnh Ðộ. Thệ nguyện của Ng� i l� tế độ tất cả chúng sanh, một trong những phương pháp m� Ng� i xử dụng l� quán sát sự cần thiết trong từng ho� n cảnh của chúng sanh để tùy loại tùy cơ m� hiện thân. Ðể tuân thủ lời nguyện n� y m� Ng� i đã phân thân th� nh nhiều chủng loại v� thị hiện qua nhiều hình thức khác nhau trước mỗi chúng sanh trong rất nhiều cảnh giới. Khi cần thiết, thậm chí Ng� i có thể hóa thân l� m những vật vô tình như cầu cống, phòng xá, nơi trú ẩn, vân vân. Chính vì thế m� rất nhiều dân tộc, nhứt l� những dân tộc ở Ðông Á đã tạc tượng Ng� i để thờ cúng. Ở v� o thời kỳ rất sớm tại Ấn Ðộ, hình tượng của Ng� i Quán AÂm  phần nhiều đã được phát hiện dưới hình thức của một vị Vương Tử đang đứng, mình mặc áo mũ vương giả. Cũng có nhiều pho tượng ngồi trong tư thế nghỉ ngơi thoải mái. Ngo� i ra, còn có một tượng rất nổi tiếng có tên l� Thiên Thủ Thiên Nhãn Quán AÂm, mục đích của Thiên Thủ l� đáp ứng một cách trọn vẹn sự cầu khẩn vô cùng vô tận của chúng sanh. Quán AÂm còn xuất hiện trong hình tướng Phẫn Nộ Minh Vương, lý do l� vì đôi khi bên cạnh lòng từ bi phải có những thế lực mãnh liệt để l� m cho chúng sanh kinh sợ. Sau khi Phật giáo được truyền từ Ấn Ðộ qua các nước Á Châu, vị thế của Quán AÂm ng� y một gia tăng. Nhiều ngôi chùa lớn ở các nước Á châu đã thờ Thế Tự Tại Vương, một hiện tướng khác của Quán AÂm Bồ Tát như l� sự phản hiện với thần Siva của Ấn giáo. Tại Népal đã từng có đến 108 hình tượng Quán AÂm. Những hình tượng n� y vẫn còn được tìm thấy trong một số miếu cổ tại thủ đô Kathmandu. Người Tây Tạng đã xem Quán AÂm Bồ Tát như một lý tưởng tối cao cho tín đồ Phật giáo. Rất nhiều vị Thánh Tăng của Tây Tạng, đặc biệt l� đức Ðạt Lai Lạt Ma, được coi như l� hóa thân của Quán AÂm Bồ Tát. Tại miền viễn Ðông, vị thế của Quán AÂm Bồ Tát đã phổ biến một cách rộng rãi. Tại Trung Hoa, Quán AÂm cũng được tôn xưng l� Quán Thế AÂm. Tại Việt Nam, Ng� i được xem như l� bậc Vô Úy Thí tối thượng vì Ng� i ban cho chúng sanh tánh không sợ hãi. Ng� i cũng được coi như l� bậc truyền cảm, dẫn khởi v� khai tác lòng từ bi giác ngộ sâu thẳm nhất—Avalokitesvara is a Sanskrit word means “Powerful One Who Watches All Sentient Beings.” He is also called Mahakarunika or He Who Has Great Compassion and Padmapani or He Who Holds The Lotus Flower. In the Sukhavativyuha Sutra, his role as an attendant to Amitabha Buddha and his relation to the Pure Land are made clear. One of His vows is to help all sentient beings. He uses various forms to save beings, depending on the particular situation. True to that vow, he appears in many places, in various roles, and shapes. He may even function as an inanimate object, such as a bridge or a shelter, ect., as needed. Thus, so many peoples, especially peoples in East Asia, make his statue for worshipping. Early Indian statues show Avalokitesvara as a human prince, standing in regal dress. Other statues show him seated, in the relaxed position. One well known form is the Bodhisattva with one thousand eyes and one thousand hands, his many limbs for the purpose of fulfilling the numerous needs of sentient beings. Avalokitesvara even appears in a wrathful form, for those occasions when compassion requires fear-inspiring power. With the spread of Buddhism out of India to Asia, the importance of Avalokitesvara greatly increased. Many large temples were devoted to the Bodhisattva in the form of Lokesvara, a counterpart of the Hindu god Siva. In Népal, 108 forms of Avalokitesvara were known, and can still be seen depicted in an ancient shrine in Kathmandu. The Tibetans consider Avalokitesvara their highest Buddhist ideal, and many of their most enlightened saints, in particular the Dalai Lama himself, are considered to be human embodiments of that Bodhisattva. In the Far East, the importance of Avalokitesvara is well known. In China, Avalokitesvara is highly honored as Kuan-Shi-Yin (Observer of the Sounds of the World). In Vietnam, Avalokitesvara has been cherished as the ultimate protector from all fear, as well as an inspiration for the most profoundly enlightened state of compassion.

Avandana (skt): Kinh Thí Dụ—Stories of the Buddha and his former lives.

Avantaka: Ðại bất khả khí tử bộ.

Avarana (skt): An obstacle—Hiding—Concealing—Hindrance—Mental blindness—Obstruction—Interruption—Chướng ngại (sự không thuận lợi hay sự cản trở trong tiến trình của tâm lý v� vật lý)—See Nhị Chướng. 

Avastu (skt): Không phải l� thực tính—Non-reality.

Avatamsaka-sutra (skt):  Kinh Hoa Nghiêm—See Buddhavatamsaka-Sutra in Sanskrit/Pali-Vietnamese Section.

Avatar: Vô thượng.

Avatara (p): Sự hiện thân—Manifestation or incarnation.

Avayapada-samkappa (p): Tâm từ.

Avenika (skt): Special—Exceptional—Bất cọng hay nét cá biệt hay bản sắc riêng.

Avici (skt) Avichi (p):  A tỳ—Theo giáo lý nh� Phật, vô gián địa ngục l� địa ngục thấp nhất v� tệ nhất trong tám địa ngục nóng—Ðịa ngục của khổ đau không ngừng nghỉ, nơi đó tội nhân phải chịu khổ hình đau đớn cũng như chết đi sống lai nhiều lần cho đến khi trả hết nghiệp báo, mới được sanh lên cảnh giới cao hơn. Những người sanh trong địa ngục A tỳ thường chịu khổ vì cái nóng của lửa.  Ðịa ngục A tỳ nằm bên dưới châu Diêm Phù Ðề—Incessant hells—The lowest and the worst of the eight hot hells, according to the Buddhist theory—The hells of no intermission of suffering—Hell of uninterrupted suffering, in which suffering, death, and painful rebirth are continuous until the retribution for the sufferer’s evil karma is exhausted, at which time that being will be reborn in a higher plane of existence. Those who are born in this hell always suffer from the heat of fire. Avivi is located under the ground of Jambudvipa

Avidvat (skt): Người vô trí—The ignorant.

Avidya (skt) Avijja (p): Vô minh—Si—Không biết hay mù quáng hay sự cuồng si của tâm thức, không có khả năng phân biệt về tính thường hằng v� tính không thường hằng. Vô minh l� sự ngu dốt về Tứ Diệu Ðế, Tam bảo, Luật Nhân quả, v.v. Avidya l� giai đoạn đầu tiên của Thập nhị nhân duyên dẫn đến mọi rắc rối trên đời v� l� gốc rễ của mọi độc hại trên đời—Ignorance—Unwise—Unknowing—Darkness—Unlearned—Misconception—The state of the unenlightened mind—The fundamental root of evil and the ultimate cause of the desire which creates the dukkha of existence. Individual ignorance is the inability to distinguish between the transcient and the intranscient, real and unreal. Avidya is ignorance or noncognizance of the four noble truths, the three precious ones (triratna), and the law of karma, etc. Avidya is the first link of conditionality (pratityasampada), which leads to entanglement of the world of samsara and the root of all unwholesome  in the world—See Vô Minh in Vietnamese-English Section.

Avidyamanatva (skt): Vô sở hữu—Not existing.

Avihimsa (p): Ahimsa (p)—Tánh khí ôn hòa—Non-violence.

Avihimsa-Samkappa (p): Tánh ôn hòa.

Avijja (p) Avidya (skt): Ngu si—Ignorance—Illusion—Delusion—See Vô Minh.

Avijjasava (p): Not understanding the Noble Truths—Vô Minh Lậu hay sự không hiểu biết về các chân lý cao thượng.

Avikalpa (skt): Non-discriminating dharma—See Vô Phân Biệt Pháp.

Avinasa (skt): Bất hoại—Not to be destroyed—See Bất Hoại.

Avuso (p): Ðạo hữu—Friend.

Avyakrta (skt): Vô ký

            Without writing—Not declared.

  2)  Undeveloped—  

  3)  Unexpounded—Unexplained.

Neutral (Trung tính)—Neither good nor bad.

Axobya: A súc bệ—Vô nộ, vô sân, vô động.

Ayan: Quán—Contemplation.

Ayana (skt): Phi Thừa—Non-yana.

Ayasma (p):

Thượng Tọa: Venerable.

Tôn quý: Venerable. 

Ayatana (skt & p): Sphere—Region.

Xứ (điểm tựa nhau để phát sinh tâm lý vui, buồn như sáu căn tiếp xúc với sáu trần, mắt thấy cảnh, tai nghe âm thanh, mũi ngửi mùi, lưỡi nếm vị, thân xúc chạm với vật thể, vân vân): Place—Resting place—Abode—House—Seat—Home—Support (for Buddhists).

Lục căn v� lục trần: Ayatana.

Ngũ căn (mắt, tai, mũi, lưỡi, thân) v� ý—The five sense organs and mind (six internal spheres—(eye, ear, nose, tongue, body, and mind).

Lục trần—Sắc, thinh, hương, vị, xúc, v� pháp—Six external spheres (visible form, sound, odour, taste, tangible things and mind-objects such as ideas, thoughts and conceptions).

Adodhya: A du đ� quốc—Một th� nh phố quan trọng trong vương quốc Kosala, nằm về phía đông bắc Ấn Ðộ trong thời Ðức Phật còn tại thế—An important city in the Kingdom of the Kosalas in north-east of India in the time of the Buddha.

Ayurveda (skt): A Do—Một trong các sách Thánh Vệ Ð� b� n về nghệ thuật sống cho được trường thọ—One of the Sacred Veda Scriptures, discussing about the art of long life. 

Ayusmat (skt): Vi sư trưởng lão, có quyền hạn trong tự viện, người có sức khỏe v� sống thọ—Một danh hiệu cho những nhân vật ho� ng tộc hay các nh� sư Phật giáo—Venerable monk—An experienced-old and veteran senior who possesses of vital power, healthy, long-lived—A  kind of honorific title for royal personages and Buddhist monks. 

Ayuta (skt): A Du Ða—Một đơn vị số lượng cổ Ấn Ðộ, một số lượng cực lớn, khoảng một ng� n triệu—An ancient Indian numerical unit, an extremely large number, approximately a billion.

 

---o0o---

 

Mục Lục Tự điển Phật Học Phạn/Pali - Việt

 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N |

 | O | P | R | S | T | U | V | X | Y |

 

---o0o---

Mục Lục | Việt Anh | Anh -Việt | Phạn/Pali-Việt | Phụ Lục

---o0o---

Trình b� y: Minh Hạnh & Thiện Ph�p

Cập nhật: 3-18-2006

 Trở về Trang ch�nh Diệu Ph�p

Top of page