Contents: [go up]


Contents: [go up]


II.1.8: Characteristics of Attention and Wisdom {Miln 32-33} [go up]

The king asked: "Venerable Nagasena, what is the distinguishing characteristic of attention, and what is the distinguishing characteristic of wisdom?"

II.1.8: Hành tướng [*] của chú tâm và trí tuệ cùng sự khác nhau giữa chúng {Miln 32-33} [go up]

Đức vua hỏi tiếp: Xin đại đức cho biết hành tướng của chú tâm ra sao? và - Thế c̣n trí tuệ (panna)? Hành tướng của trí tuệ ra sao?

"Examination is the distinguishing characteristic of attention, and severing is the distinguishing characteristic of wisdom."

- Thưa, muốn chú tâm phải cần có hai yếu tố: một là phải có một sự cố gắng, một nỗ lực ở bên trong (ussàhalakkh--ana); hai là phải nắm bắt, chụp bắt, bắt dính được đối tượng (gaharalakkhana).
- Ở đây, tâu đại vương, hành tướng của trí tuệ là sự cắt đứt, sự tiêu diệt, sự phá hoại, sự đốn bỏ; như cắt đứt tham, sân, si, tiêu diệt phiền năo v.v...

"How is examination the distinguishing characteristic of attention; and how is severing the distinguishing characteristic of wisdom? Give me an analogy."

- Đại đức làm thế nào đưa ra một ví dụ thực tiễn, cụ thể về chú tâm (manasikàra) và trí tuệ (panna) để cho trẫm dễ lănh hội, được chăng?

"Do you know barley-reapers, your majesty?"

- Có thể được, tâu đại vương! Đại vương đă từng có khi nào quan sát người nông dân cắt lúa chưa?

"Yes, venerable sir, I know them."

- Thưa, trẫm biết rơ lắm

"How, your majesty, do barley-reapers reap barley?"

- Họ làm như thế nào hở đại vương?

"Venerable sir, they take a sheaf of barley in the left hand, and take a sickle in the right hand, and they cut with the sickle."

- Thưa, thợ cắt bước xuống ruộng, tay trái gom lúa lại, tay phải cầm lưỡi hái rồi cắt!

"Just as, your majesty, a barley-reaper takes a sheaf of barley in the left hand, takes a sickle in the right hand, and cuts the barley, even so, your majesty, does the spiritual aspirant take hold of the mind with attention, and cut off the defilements with wisdom. Indeed thus, your majesty, examination is the distinguishing characteristic of attention, and severing is the distinguishing characteristic of wisdom."

- Cũng thế, tâu đại vương! Bước xuống ruộng là một nỗ lực, một cố gắng (ussàha); tay trái gom lúa lại là nắm bắt, bắt dính (gahara). Bắt dính ǵ? Bắt dính tham sân si,tùy miên kiết sử. C̣n trí tuệ th́ cắt ĺa, đọan ĺa tất thảy phiền năo ấy. Như vậy được gọi là chấm dứt luân hồi, được vô sanh, Niết bàn, tâu đại vương!

"You are clever, venerable Nagasena."

Đức vua lại cảm thán thốt lên:
- Hay quá! Chẳng có ví dụ nào mà sống động, dễ nghe, dễ thấy, dễ hiểu đến vậy!

II.1.14: Characteristic of Wisdom {Miln 39} [go up]

II.1.14: Hành tướng của tuệ {Miln 39} [go up]

The king asked: "Venerable Nagasena, what is the distinguishing characteristic of wisdom?"

Đức vua hỏi: - Xin đại đức giảng giải cho trẫm nghe về Tuệ?

"Previously, your majesty, I said 'severing is the distinguishing characteristic of wisdom,' and now furthermore illuminating is the distinguishing characteristic of wisdom."

- Tuệ cũng có hai chức năng, tâu đại vương! Chức năng thứ nhất là cắt ĺa, cắt đứt, đốn bỏ, diệt tận, hủy diệt như bần tăng đă tŕnh bày. C̣n chức năng thứ hai là soi sáng, là chiếu soi, là tự chiếu..., tâu đại vương!

"How, venerable sir, is illuminating the distinguishing characteristic of wisdom?"

- Chức năng thứ nhất th́ trẫm đă lănh hội rồi,vậy hăy cho nghe chức năng thứ hai? Cái gọi là soi sáng tỏ tường ấy là ǵ?

"Wisdom arising, your majesty, dispels the darkness of ignorance, produces the illumination of insight, brings forth the light of knowledge, and makes manifest the noble truths; and further, the spiritual practitioner sees with complete understanding impermanence, unsatisfactoriness, and corelessness."

- Tâu đại vương! Khi Tuệ tâm sở phát sanh lên rồi th́ nó có công năng soi tỏ cho ta thấy rơ đâu là mê si, đâu là vô minh, đâu là khổ, đâu là nguyên nhân khổ, đâu là vô thường, đâu là vô ngă, đâu là con đường thoát khổ ... một cách rơ ràng minh bạch.

"Give me an analogy."

- Xin cho nghe ví dụ?

"Just as, your majesty, a person might bring a lamp into a dark house, and with the lamp lit dispel the darkness, produce illumination, show the light, and make manifest forms, so too, your majesty, wisdom arising dispels the darkness of ignorance, produces the illumination of insight, brings forth the light of knowledge, and makes manifest the noble truths; and further, the spiritual practitioner sees with complete understanding impermanence, unsatisfactoriness, and corelessness."

"Ví nhưngười cầm cây đèn sáng đi vào căn nhà tối tăm; nhờ ngọn đèn soi sáng họ thấy rơ đường đi lối lại, thấy rơ đây là bàn, ghế, tủ, giường v.v... Ngọn đèn sáng là Trí tuệ mà các vật dụng trong nhà là các thiện pháp, ác pháp ở trong tâm đấy, tâu đại vương!

"You are clever, venerable Nagasena."

- Trẫm đă rơ. Nhờ đèn sáng mà bóng tối tự lui, cũng vậy, nhờ Tuệ mà vô minh tự diệt. Hay thay!

II.3.8: Characteristic of Contact {Miln 60} [go up]

II.3.8: Hành tướng của xúc {Miln 60} [go up]

The king asked: "Venerable Nagasena, when mind consciousness arises, do contact and feeling also arise?"

Đức vua hỏi: Khi nhăn thức sanh khởi th́ xúc tâm sở có cùng sanh khởi chăng?

"Yes, your majesty, when mind consciousness arises, contact arises, feeling arises, perception arises, volition arises, applied thought arises, and sustained thought arises. And all these mental states arise with contact in the lead."

- Cũng cùng sanh khởi. Khi nhăn thức sanh, không phải chỉ có xúc tâm sở cùng sanh mà những tâm sở khác cùng biến hành sanh khởi: thọ, tưởng, tư, nhất tâm v.v... như bần tăng đă tŕnh bày cho đại vương nghe rồi.

"Venerable Nagasena, what is the distinguishing characteristic of contact?"

Đúng vậy, trẫm có nghe rồi nhưng chưa nắm vững lắm. Đại đức hăy giảng cho trẫm nghe về hành tướng của xúc ấy là thế nào?

"The distinguishing characteristic of contact, your majesty, is touching."

- Xúc là đụng chạm, chạm nhau, giao nhau...

"Give me an analogy."

- Đại đức cho xin ví dụ?

"Just as if, your majesty, two rams are butting each other, one of these rams is to be understood as the eye, and the other as a visual object, and the coming together of the two of them is contact."

"Ví dụ- hai con dê đấu nhau, hai cái sừng của chúng đụng nhau. Cái sừng của con này là nhăn căn, sừng của con kia là sắc trần; và chỗ mà hai cái sừng của chúng chạm nhau chính là xúc. Ví như hai bàn tay vỗ vào nhau, chỗ mà hai bàn tay chạm vào nhau là xúc. Ví như cái nồi mới chồng lên cái nồi cũ, chỗ tiếp giáp hai cái nồi là xúc.

"Give me another analogy."

^^^^^

"Just as if, your majesty, two hands are clapping together, one of these hands is to be understood as the eye, and the other as a visual object, and the coming together of the two of them is contact."

^^^^

"Give me another analogy."

^^^^^

"Just as if, your majesty, two cymbals are striking together, one of these cymbals is to be understood as the eye, and the other as a visual object, and the coming together of the two of them is contact."

Nói tóm lại, con mắt giao tiếp với sắc th́ có nhăn xúc. Lỗ tai giao tiếp với âm thanh th́ có nhĩ xúc. Cái mũi giao tiếp với mùi hương th́ có tỷ xúc. Cái lưỡi giao tiếp với vị th́ có thiệt xúc. Cái thân giao tiếp với vật trơn, nhám th́ có thân xúc. Cái ư giao tiếp với pháp th́ có ư xúc. Xúc là cái giao tiếp, là cái gạch nối, là cái va chạm, cái đụng nhau giữa căn và trần, tâu đại vương .

"You are clever, venerable Nagasena."

- Hay lắm. Thật rơ ràng

II.3.9: Characteristic of Feeling {Miln 60} [go up]

II.3.9: Hành tướng của thọ {Miln 60} [go up]

"Venerable Nagasena, what is the distinguishing characteristic of feeling?"

Thế Thọ tâm sở có hành tướng thế nào, ra sao, để dễ nhận biết, thưa đại đức?

"The distinguishing characteristic of feeling, your majesty, is sensing; experiencing is also a distinguishing characteristic."

"Give me an analogy."

- Khi nào có khổ, lạc, xả, th́ đấy được gọi là Thọ tâm sở, tâu đại vương . - Xin cho nghe ví dụ.

"Just as, your majesty, some man might render the king a service, and the king, being well pleased, might repay the service, such that the man on account of this service is provided and endowed with the five cords of sensual pleasure. Then the man might think to himself: 'In the past I rendered a service to the king, and now he has repaid me, on account of which I am experiencing feelings of one kind and another.'

"Ví nhưVí như đại đức thuở mới lập quốc, đă ban thưởng trọng hậu cho các bậc công thần, tức là những người đă từng xông pha trận mạc lập được nhiều chiến công hiển hách cho đại vương. Vị công thần ấy sau khi được đại vương ban cho chức vị, phẩm hàm, bổng lộc nên y đă sống một đời vinh hoa phú quư. Sống đời vinh hoa phú quư, được cảm thọ rất nhiều lạc thú về ngũ dục - chính là Thọ đấy, tâu đại vương!

"Or just as, your majesty, some man having performed good actions, on the dissolution of the body, after death, would reappear in a happy destination, in the heavenly world, and there he would be provided and endowed with the five cords of sensual pleasure. Then the man might think to himself: 'In the past I performed good actions, and now on account of this I am experiencing feelings of one kind and another.' So too, your majesty, the distinguishing characteristics of feeling are sensing and experiencing."

Lại nữa, ví như có người, thuở b́nh sanh ưa làm việc lành, tích lũy điều hành, biết giữ giới, biết bố thí, sau khi thân hoại mạng chung được sanh lên cơi trời, cảm thọ năm loại dục lạc đó là thiên sắc, thiên thanh, thiên hương v.v...Cảm thọ năm loại thiên lạc ấy là thọ đấy, tâu đại vương!

"You are clever, venerable Nagasena."

- Cảm ơn đại đức

II.3.10: Characteristic of Perception {Miln 61} [go up]

II.3.10: Hành tướng của tưởng {Miln 61} [go up]

"Venerable Nagasena, what is the distinguishing characteristic of perception?"

- Vậy th́ Tưởng tâm sở là ǵ? Đức vua hỏi.

"The distinguishing characteristic of perception, your majesty, is perceiving. What does one perceive? One perceives blue, yellow, red, white, and crimson. Thus, your majesty, the distinguishing characteristic of perception is perceiving."

"Give me an analogy."

- Là ghi nhận, chụp bắt cái tướng tổng quát của vật, ấy là Tưởng, tâu đại vương .
- Xin cho ví dụ.

"Just as, your majesty, the king's store-keeper, having entered the storehouse, might see the goods belonging to the king and would perceive blue, yellow, red, white and crimson. So too, your majesty, the distinguishing characteristic of perception is perceiving."

"You are clever, venerable Nagasena."

"- Ví như đại vương có một vị quan giữ kho siêng năng và cần mẫn trong bổn phận của ḿnh. Tất cả những tài sản quư giá, ngọc ngà, châu báu... y đều nắm vững số lượng một cách tổng quát... chính xác, rơ ràng và không bao giờ nhầm lẫn. Nhận biết, chụp bắt, ghi nhận cái tổng quát ấy là chức năng của Tưởng, tức là tri giác đấy, tâu đại vương! -Đại Đức giảng rơ ràng lắm.

II.3.11: Characteristic of Volition {Miln 61} [go up]

II.3.11: Hành tướng của tác ư {Miln 61} [go up]

"Venerable Nagasena, what is the distinguishing characteristic of volition?"

- Đại đức cho biết luôn về Tác ư tâm sở?

"The distinguishing characteristic of volition, your majesty, is intending; preparation is also a distinguishing characteristic."

"Give me an analogy."

- Tác ư là khởi ư, khởi ư làm việc ǵ đó cho ḿnh (tự tác) hoặc cho người (tha tác).
- Trẫm muốn nghe thí dụ.

"Just as, your majesty, some man or other might prepare a poison and drink it himself, and make others drink it, then he and the others would become ill. Even so, your majesty, if some man here through volition intended some unwholesome deed, then on the dissolution of the body, after death, he would reappear in a state of deprivation, in an unhappy destination, in perdition, in hell. And those who follow his example would also on the dissolution of the body, after death, reappear in a state of deprivation, in an unhappy destination, in perdition, in hell.

"- Ví như có người chế tạo độc dược, tự ḿnh uống rồi ép người khác uống theo. Như vậy, không những tự làm khổ ḿnh mà c̣n làm khổ kẻ khác. Trong thế gian này, có một số người tác ư làm điều ác, xui khiến kẻ khác làm điều ác; đến khi chấm dứt thọ mạng, họ đọa vào bốn đường khổ và những người làm ác kia cũng rơi vào bốn đường khổ giống nhau.

"Also just as, your majesty, some man or other might mix together ghee, fresh butter, oil, honey and sugar and drink it himself, and make others drink it, then he and the others would be happy. Even so, your majesty, if some man here through volition intended some wholesome deed, then on the dissolution of the body, after death, he would reappear in a happy destination, in the heavenly world. And those who followed his example would also on the dissolution of the body, after death, reappear in a happy destination, in the heavenly world. So too, your majesty, the distinguishing characteristics of volition are intending and preparation."

"You are clever, venerable Nagasena."

Lại nữa, ví như có người chế tạo một loại nước ngọt, ngon ngọt bổ dưỡng, tự ḿnh uống rồi mời người khác cùng uống. Uống xong, tự ḿnh cảm nghe sảng khoái, thích thú mà người được mời uống cũng cảm thấy thích thú, sảng khoái. Cũng vậy, có người làm việc lành, khuyến hóa kẻ khác làm việc lành; đến khi chấm dứt thọ mạng, cả ḿnh và người đều được hóa sanh đến cảnh trời an vui, sung sướng.
Như vậy, Tác ư này chính là nghiệp đấy, tâu đại vương!
- Hay lắm

II.3.12: Characteristic of Consciousness {Miln 62} [go up]

II.3.12: Hành tướng của thức {Miln 62} [go up]

The king asked: "Venerable Nagasena, what is the distinguishing characteristic of consciousness?"

"The distinguishing characteristic of consciousness, your majesty, is cognizing."

"Give me an analogy."

- C̣n Thức? Đức vua hỏi - hành tướng và chức năng của nó là thế nào, đại đức?
- Thức có chức năng thứ nhất là nhận thức, chức năng thứ hai là thu thập kinh nghiệm của lộ tŕnh tâm, tâu đại vương!
- Xin cho nghe ví dụ.

"Just as, your majesty, a city-superintendent sitting at the crossroads in the middle of the city could see a person coming from the eastern direction, could see a person coming from the southern direction, could see a person coming from the western direction, and could see a person coming from the northern direction, then indeed, your majesty, does a person cognize with consciousness a form he sees with the eye, cognize with consciousness a sound he hears with the ear, cognize with consciousness a scent he smells with the nose, cognize with consciousness a taste he savors with the tongue, cognize with consciousness a touch he feels with the body, and cognize with consciousness a mental state he cognizes with the mind. Indeed thus, your majesty, the distinguishing characteristic of consciousness is cognizing."

"You are clever, venerable Nagasena."

- Như người lính đứng canh cổng thành của đại vương. Người ấy thấy rơ những người đến cung điện từ hướng đông, tây, nam, bắc; biết rơ người ra kẻ vào, biết rơ là vua, quan hay dân, nam hay nữ, tâu đại vương. Ví dụ ấy như thế nào th́ thức biết rơ sắc, thanh, hương, vị, xúc pháp cũng như thế ấy.
- C̣n thu thập kinh nghiệm của lộ tŕnh tâm?
- Ví như người lính canh cổng thành ấy, nhờ thói quen, nhờ kinh nghiệm mà biết rơ những người vào ra, đến đi, kẻ nào gian kẻ nào ngay; biết rơ người nào đáng kính trọng, người nào cần phải nghi ngờ, người nào ḿnh thích và người nào ḿnh ghét v.v... Các cảm giác (thọ), tri giác (tưởng) tham sân (hành) ở trong các tiến tŕnh của tâm sở ấy; Thức ghi nhận, thu thập, lưu giữ kinh nghiệm cũng y như thế, tâu đại vương!

II.3.13: Characteristic of Applied Thought {Miln 62} [go up]

II.3.13: Hành tướng của tầm {Miln 62} [go up]

"Venerable Nagasena, what is the distinguishing characteristic of applied thought?"

"The distinguishing characteristic of applied thought, your majesty, is fixing one's mind on an object."

"Give me an analogy."

"Just as, your majesty, a carpenter might fix a well-prepared piece of wood into a joint, so too, your majesty, the distinguishing characteristic of applied thought is fixing one's mind on an object."

"You are clever, venerable Nagasena."

- Đại đức giảng luôn cho nghe về Tầm tâm sơ?
- Tầm chính là t́m kiếm. Đi t́m kiếm đối tượng là Tầm, tâu đại vương .
- Xin cho nghe ví dụ.
- Ví như con ong bay đi t́m kiếm đóa hoa để hút mật, nó thấy đóa hoa, bay quanh đóa hoa, t́m chỗ để đậu xuống trên đóa hoa - Đấy là Tầm tâm sở, thưa đại vương . - Rơ lắm.

II.3.14: Characteristic of Sustained Thought {Miln 62} [go up]

"Venerable Nagasena, what is the distinguishing characteristic of sustained thought?"

"The distinguishing characteristic of sustained thought, your majesty, is continual examination."

"Give me an analogy."

"Just as, your majesty, when a gong is struck and continues resounding afterwards, indeed so the striking is to be understood as applied thought, and the continuance of the resounding as sustained thought."

"You are clever, venerable Nagasena."

II.3.14: Hành tướng của tứ (hay sát) {Miln 62} [go up]

- C̣n Tứ tâm sở?
- Tứ chính là quan sát, soát xét, kiểm soát và bắt dính đối tượng, tâu đại vương!
- Xin cho nghe thí dụ.
- Con ong sau khi t́m kiếm được hoa (tầm), nó đậu trên đóa hoa, quan sát đóa hoa, rà soát đóa hoa, ấy là Tứ. Như thế, Tứ tâm sở luôn luôn đi theo tầm tâm sở, như con ong t́m hoa (tầm) rồi đậu trên hoa (tứ); như vang và tiếng, tiếng đi trước (tầm), vang đi sau (tứ); như bóng và h́nh, có h́nh (tầm) là có bóng (tứ). Hai tâm sở ấy luôn luôn đi liền nhau, tâu đại vương .
- Trẫm đă hiểu.
 Chủ biên và điều hành: TT Thích Giác Đẳng.

 Những đóng góp dịch thuật xin gửi về TT Thích Giác Đẳng tại giacdang@phapluan.com
Cập nhập ngày: Thứ Sáu 08-11-2006

Kỹ thuật tŕnh bày: Minh Hạnh & Thiện Pháp

 | trở về đầu trang | Home page |