Kệ Ngôn 95

Giảng Sư: TT Giác Đẳng

Như đất không hiềm hận
Tựa cột trụ trơ trơ
Tựa hồ chẳng nhiểm nhơ
Vị ấy không luân hôì






.
Chánh văn kệ ngôn pháp cú do Thượng Tọa Giác Đẳng dịch từ Pali

Pa.thavisamo no virujjhati
indakhiil-uupamo taadi subbato
Rahado-va apetakaddamo
sa.msaaraa na bhavanti taadino

Minh Hạnh chuyển biên:

DUYÊN SỰ

Một vị tỳ kheo tâm địa hẹp hòi vu khống Ðại trưởng lão Xá Lợi Phất đánh ông. Ðể làm sáng tỏ sự việc Ðức Từ Phụ cho họp Tăng và mời ngài Xá Lợi Phất trả lời. Bằng thái độ khiêm nhu, Tôn giả đã cảm hoá vị tỳ kheo ấy. Ðức Thế Tôn đã dạy bài học trên để nói về hành trạng của một vị đã hoàn toàn giải thoát

TT Giác Đẳng: Không có thời đại nào mà con người lại sống đông đão và gần với nhau như thời đại hôm nay, những đô thị càng lúc càng phát triển và chúng ta không ngạc nhiên gì nghe những khu thị tứ như Tokyo hay Thượng Hải, tính cả dân trong thành phố và bên ngoài có thể lên mấy chục triệu người, và đời sống độc cư ở trong rừng không còn là một sự lựa chọn dễ dàng cho loài người hôm nay nữa, đa phần chúng ta đều có một cuộc sống hoặc ít hoặc nhiều liên quan đến những khu thị tứ đông đảo. Một trong những hệ quả chúng ta nhìn thấy rất rõ ràng của đời sống này là càng sống hợp quần càng sống đông đảo thì càng có nhiều đụng chạm, sự đụng chạm như vậy vốn là sự việc bình thường trong đời sống hàng ngày của thế kỷ này. Có thể chúng ta vào bưu điện hay trong shopping center hoặc giả trên đường đi đừng nói đến chuyện tai nạn xe cộ va chạm giữa xe này và xe khác trong những tai nạn mà chúng ta chỉ nói đến giữa con người với con người sống giữa một thành phố có thể là ba bốn triệu người, như thành phố Houston chúng tôi sống đang sống ở đây có đôi lúc vì quá đông đảo và chúng ta thật sự không có thì giờ hiểu nhau biết nhau thì đã ít, mà có thể cư xử với nhau một cách hoà hài tốt đẹp thì đó là một việc phải nhận rằng không dễ dàng.

Ngày xưa ở một xã hội nông nghiệp loài người sống tản mác thỉnh thoảng mới có chuyện gặp gỡ chắc chắn là không thường xuyên như chúng ta hôm nay, vậy mà cổ nhân cũng đã từng than rằng: "Vi nhân nan thậm nan thậm nan - làm người thì khó hết sức là khó," còn chúng ta sống bây giờ thì có không biết bao nhiêu sự đụng chạm đời sống hàng ngày. Một trong những cuộc nghiên cứu gần đây của tờ Psychology Today cho biết rằng con người bây giờ có thể nói rằng 70% hay 80% là chịu căng thẳng thường xuyên do va chạm với những người chung quanh mình.
Khi nghĩ đến điều này chúng ta lại nhớ đến hình ảnh của Ngài Xá Lợi Phất và câu kệ ngôn Pháp Cú số 95 Đức Phật Ngài dạy trong một duyên sự rất đặc biệt nhưng mạch văn thì hết sức thú vị. Mạch văn ở đây có một vài từ ngữ Đức Phật Ngài dùng một lúc cả ba thí dụ, thí dụ một vị thánh nhân tâm giống như đại địa, giống như hồ sâu thẳm, giống như cột trụ đá.

Chữ indakhiil-uupamo .

Indakhiil là một trụ đá được dựng ở giữa công viên. Thông thường ngày xưa người ta chôn trụ đá xuống đất phân nửa còn trên mặt đất là phân nửa để đánh dấu một cái gì đó, như tại Washington DC có trụ đá mà người Việt Nam thường dùng cách nói nôm na là "cây bút chì để đứng xừng xững" hoặc giả là chúng ta nhìn thấy trụ đá của vua A Dục. Ngày xưa theo trong kinh thì ở trên cõi trời Tam Thập Tam Thiên có trụ đá tương tự như vậy của Đức Trời Thiên Chủ Đế Thích tượng trưng cho quyền lực của một vị Thiên Chủ mà ảnh hưởng rất lớn ở trong nhân gian của chúng ta. Và trụ đá đó gọi là indakhiil là một trụ đá hết sức kiên định bởi vì trụ đá này là biểu tượng của quyền uy. Thì bây giờ Đức Phật Ngài cũng dùng nó như là một biểu tượng.

Ngài lại nói đến một cái hồ sâu thẳm và cái hồ đó không dễ dàng bị vẩn dục. Những hình ảnh đất, hình ảnh hồ, hình ảnh trụ đá, đó là hình ảnh mà Đức Phật Ngài nói cho một đại chúng cách đây 25, 26 thế kỷ về trước. Dĩ nhiên là ngày hôm nay loài người đã làm khác đi rất nhiều, loài người có thể làm ô nhiễm cả đại dương này, biển cả cũng bị ô nhiễm bởi loài người, thì một cái hồ ngày hôm nay không có phải là hình ảnh giống như hồ nước thời xưa, một cái hồ mênh mông mà ở đó không ai có khả năng có thể làm cho cái hồ bị nhiễm dơ được.

Thật ra không dễ dàng gì mà chúng ta có một cuộc sống hoàn toàn thanh thản đối với thế giới hôm nay là một thế giới vốn có nhiều cái đúng chạm giữa con người và con người, giữa quốc gia với quốc gia, giữa đảng phái với đảng phái, giữa các công ty với các công ty, có hàng trăm ngàn lý do để con người có những phiền phức mang lại cho nhau. Chúng ta ngồi lại nghĩ về một số giai thoại được đề cập đến trong kinh liên quan đến tâm trạng của các vị thánh đặc biệt là những vị thánh hoàn toàn giải thoát, ở đây tôn giả Xá Lợi Phất và Mục Kiền Liên là ví dụ, có thể có rất nhiều điểm soi sáng cho chúng ta.

Có nhiều khi một vài Phật tử hỏi chúng tôi rằng tại sao chúng ta phải nói về một chuyện không thể nghĩ bàn được, nếu tâm tư của các bậc đã hoàn toàn giải thoát là một điều bất khả tư nghì thì sao chúng ta lại phải dành thì giờ nói về một phẩm như vậy.

- Thưa qúi vị mặc dù các Ngài là những bậc hoàn toàn giải thoát và tâm tư của các Ngài không phải là cảnh giới mà chúng ta có thể đo lường được, nhưng phải nói rằng hành hoạt của các Ngài và những gì mà được Đức Phật Ngài đề cập đến nó soi sáng cho chúng ta rất nhiều điểm ở trong đời sống này.

Câu chuyện duyên sự mà Đức Phật giảng bài kệ này cũng giống như nhiều bài kệ khác ở trong phẩm Ứng Cúng hay phẩm Alahán. Phẩm Ứng Cúng này thường chúng ta tìm thấy hai thái cực của bờ bên này và bờ bên kia, của một câu chuyện mà nói lên cái phàm tâm của chúng sinh những ý nghĩa rất là tầm thường, và bên kia là tâm hồn của những vị đã vượt lên trên tất cả. Sự cảm nhận của phàm phu đã tạo nên nhiều phiền toái cho chính họ và cho những người chung quanh. Và Đức Phật Ngài dạy rằng thật sự không phải dễ dàng để chúng ta có thể hiểu được tâm tư của những vị mà họ có trình độ tâm linh cao hơn mình.

Ở đây thưa qúi vị, câu chuyện này một lần nữa lại nhắc lên sự tương phản là một vị tỳ kheo còn trẻ nhưng vì có một chút hiềm hận đến từ một việc rất tầm thường, đó là một chút tự ái khi Ngài Xá Lợi Phất rời chùa để đi khất thực, và khi Ngài gọi các vị tỳ kheo thì vị nào quen thì Ngài gọi bằng tên và vị tỳ kheo này bởi vì mới và lạ nên không được Ngài Xá Lợi Phất gọi bằng tên thân mật, vị này cảm nghĩ rằng Ngài Xá Lợi Phất không trọng mình, một chút nhỏ như vậy mà cũng tạo lòng tự ái rất lớn. Một lần Ngài Xá Lợi Phất ra bên ngoài đi khất thực và cái chéo y nhỏ của Ngài chỉ lướt ngang mặt vị tỳ kheo này, có lẽ thì việc đó không đáng gì để cho vị này trở nên bực bội nhưng bởi vì vốn có một chút hiềm hận trong lòng nên vị này đến bạch với Đức Phật rằng "Tôn Giả Xá Lợi Phất đã ỷ mình là trưởng lão rồi đánh con."

Thưa qúi vị, một vị tỳ kheo sống gần Đức Phật là sống gần mặt trời và sống gần chư vị đại để tử Phật mà còn nuôi tâm trạng hết sức tầm thường như vậy, tầm thường không phải vì tự thân vị này tầm thường mà vị này có cái tầm thường khác đó là vị này lại không hiểu được cái bao la rộng lớn, không hiểu được cái đẹp kỳ vĩ của những vị thánh nhân mà mình được hữu duyên hữu phúc sống gần. Và chúng ta cũng tìm thấy ở đây một thái độ rất bao dung của Đức Phật khi Đức Phật Ngài còn tại thế. Tiêu chuẩn những năm về sau này khi tăng già đã được thành lập cái tiêu chuẩn cho chư tỳ kheo vào sống làm một vị tỳ kheo trong đạo tràng là người đó không nợ nần, có sáu căn đầy đủ v.v... thì Đức Phật Ngài cho phép xuất gia Ngài cho tất cả mọi người cơ hội được trưởng thành ở trong giáo pháp, và một trong số những người vào giáo pháp thì tâm tư của họ không đủ để hiểu cái đẹp không đủ để hiểu cái rạng rỡ của giáo pháp và các bậc thánh như thế nào, nên khi vị này đến bạch với Đức Phật như vậy thì không bao giờ Đức Phật giải quyết một vấn đề gì mà Ngài giải quyết theo cách của một người có quyền, Ngài giải quyết bất cứ việc gì Ngài đều ban bố cho chúng ta một bài học đó là kêu gọi tất cả mọi người liên hệ đến và những ai mà cần nói thì người đó có quyền được nói có quyền được trình bày, kể cả người kiện cáo và người bị cáo, tất cả mọi người đều có quyền nói trình bày trước mặt Đức Phật. Không phải một trường hợp mà rất nhiều trường hợp như vậy. Đó là một trong những hình ảnh rất đẹp từ thời xưa mà chúng ta có thể tìm thấy ngày hôm nay ở trong rất nhiều trường hợp của những quốc gia mà nền pháp trị tương đối tốt.

Thì khi Ngài Xá Lợi Phất được mời đến và đồng thời lúc đó chư tỳ kheo tăng cũng được mời đến trong một buổi họp tăng. Những vị tăng rủ nhau đến và các vị đó nói với nhau rằng; hôm nay đến để nghe Tôn Giả Xá Lợi Phất rống lên tiếng rống của con sư tử. Tại vì các vị tỳ kheo nào đã đắc đạo chứng quả, và các vị tỳ kheo nào hiểu được Tôn Giả Xá Lợi Phất là ai, thì những vị này biết rằng một vị đã hoàn toàn giải thoát như vậy không bao giờ có một hành động vì ác ý hay vì hiềm khích mà đánh một vị tỳ kheo khác, nên chư tăng về vân tập rất là đông.

Và Đức Phật Ngài hỏi Tôn Giả Xá Lợi Phất là;

"Vị tỳ kheo này nói rằng con đã đánh vị tỳ kheo như vậy, Xá Lợi Phất có lời giải thích thế nào?"

Thì Tôn Giả Xá Lợi Phất khi nghe Đức Phật hỏi như vậy, Tôn Giả biết rằng mình là đứa con trưởng tràng của Đức Phật thì nên nói những gì cần phải nói. Và trong một lời trình bày rất ngắn Ngài đã nói lên tâm tư của một con người sống ở ngoài vòng cương tỏa, sống ngoài đối đãi của thường tình, sống ngoài những thị phi nhân ngã, và Ngài đã nói lên rằng một vị tỳ kheo đã giải thoát thì tâm giống như là đất ở trên đó người ta có thể nói thế nào đi nữa nhưng mà đất thì hoàn toàn không có phản ứng, khi người ta ném cho nó đóa hoa đẹp hoặc giả họ ném những vật dơ. Và rồi Ngài cũng đi xa hơn Ngài nói rằng Ngài giống như một người khất sĩ không có gì gọi là tư hữu giống như một con bò mộng mà không còn sình nữa, thì vị tỳ kheo đó hoàn toàn không có để một chút gì hiềm hận ở trong lòng hoặc là dính mắc về bất cứ điều gì. Khi Ngài Xá Lợi Phất trình bày như vậy thì vị tỳ kheo trẻ tuổi hẹp hòi kia lại nhận ra rằng mình đã làm một việc rất sai lầm. Tôn Giả Xá Lợi Phất không nói rằng ai có lỗi ai không có lỗi, mà Ngài chỉ nói đến một tâm tư của một con người đã không còn có vướng mắc ở trong vòng hệ lụy trần ai nữa. Và điều này đã cảm hoá được vị tỳ kheo và vị đó đã qùi xuống nước mắt rưng rưng để xin sám hối với Tôn Giả Xá Lợi Phất. Tôn Giả Xá Lợi Phất đã rất hoan hỉ để tha thứ cho người đó, nhưng Ngài cũng nói thêm một lời rằng nếu Ngài có làm một điều gì làm cho vị tỳ kheo này phiền phức thì Ngài cũng xin được xin lỗi. Và khi vị tỳ kheo này qùi xuống sám hối Tôn Giả Xá Lợi Phất thì mặc dù Đức Phật Ngài biết Tôn Giả Xá Lợi Phất đã giống như đất thì không có lấy chuyện gì mà không có tha thứ cho vị tỳ kheo này, nhưng Ngài cũng nhắc Tôn Giả Xá Lợi Phất một điều rằng hãy tha thứ cho vị tỳ kheo đó tại vì nếu không đầu của vị tỳ kheo đó sẽ bị bể thành bảy mảnh. Ở đây là một câu nói hết sức đặc biệt để Đức Phật Ngài xác nhận rằng một sự vu khống đối với một vị thánh là một tội đại nghịch mà tội này có những hiện báo nghiệp rất lớn, và tất nhiên một vị tỳ kheo như vậy chẳng những quả đau khổ mà vị này không có cơ may để có những thành tựu xa hơn trong con đường đạo của mình, và khi Đức Phật dạy như vậy Tôn Giả Xá Lợi Phất đã tiếp theo lời của Ngài và đã nói lên lời tha thứ cho vị tỳ kheo này.

Có thể nói câu chuyện như vậy xảy ra rất nhiều ở trong đời sống của chúng ta, đã có bao nhiêu lần chúng ta phải đối diện với những trường hợp mà cá nhân, trong những trường hợp này cá nhân này và cá nhân khác có những đụng chạm xích mích mất lòng nhau dẫn đến bao nhiêu là tranh tụng, bao nhiêu là phiền toái, người này đúng kẻ kia sai, người này phải kẻ kia quấy, v.v... chúng ta có bao nhiêu lý do rồi dẫn đến tỵ hiềm tranh chấp. Điều căn bản mà Ngài Xá Lợi Phất đề cập đến tại đây không phải là đi vào câu chuyện, đi vào sự hơn sự thua, mà Ngài chỉ nói lên bản tâm của Ngài, Ngài nói lên đời sống nội tại của Ngài một đời sống vốn không có chuyện đối đãi thị phi nhân ngã, và đời sống đó Ngài không còn có một cái gì vui hay không vui với chuyện hơn thua. Đối với đất người ta ném lên nó vật dơ hay vật sạch thì nó cũng không buồn. Cái vui cái buồn không có khi mình bị người khác đối xử mình như vậy, thì làm sao một con người có tâm hồn như vậy lại cố ý mang lại tổn thương cho người khác, chuyện đó hoàn toàn không có.

Đây là bài học rất qúi giá là nếu chúng ta có thể sống được bình an giữa cuộc đời này để có thể sống và có thể làm những gì mà thật sự có lợi ích thì nội tâm của chúng ta, thì trước nhất nó phải đủ rộng để bao dung, nó phải đủ an lạc để tự nó không đi tìm một niềm vui tầm thường nào khác trong sự hơn thua, tự nội tâm đó phải có khả năng kiên định giống như một cột trụ đá chôn trong công viên là một biểu tượng gì đó, và nó giống như một hồ rộng cái hồ đó không dễ gì mà người ta có thể pha màu, người ta có thể làm cho nó nhiễm dơ được. Những ví dụ này để cho chúng ta thấy rằng sự rộng lớn trong tâm hồn hết sức quan trọng với đời sống của mỗi chúng ta. Cổ nhân có rất nhiều câu chuyện về những người có thể ẩn nhẫn được nhờ suy nghĩ vào chuyện lớn. Chúng ta nghe câu chuyện của Lưu Pha, ngày xưa hai vị quan đại thần ở trong triều có sự xích mích với nhau, một trong hai vị đó đã không muốn đối đầu với người bạn đồng lưu của mình, mỗi lần thấy người bạn đồng lưu của mình đi xe ngược chiều thì vị này sai những người đánh xe tránh né đi, và những người theo hầu cận vị quan này cảm thấy rất bực bội tại vì chủ nhân của mình cũng là một người có quyền thế, có ảnh hưởng lớn trong chiều, và chủ nhân của mình cũng là đường đường nam tử hán nếu mà phải đương đầu với một bạn đồng lưu khác mà nhút nhát như vậy thì đâu phải khí phách của trượng phu, nhưng vị quan này thì không nói như vậy, vị quan này lại nghĩ khác, nói rằng ta với người ấy vốn là hai cột trụ của quốc gia này, nếu hai bên xích mích nhau mà ra mặt chống đối nhau thì sẽ làm điên đảo vận nước.

Và thưa qúi vị, cái nhìn đó là cái nhìn rất rộng, nếu chúng ta có một lý tưởng lớn, nếu chúng ta có nghĩ đến đại sự, nếu chúng ta nghĩ có chuyện gì mà nó đủ gọi là quan trọng hơn là cái hơn thua trong lòng của chúng ta, thì tâm của chúng ta có thể bao dung được đời này như là đại dương mênh mông, như là hồ thẳm như là mặt đất. Sở dĩ chúng ta còn phiền lụy còn khổ sở là bởi vì một lý do đơn giản đó là chúng ta không đặt tâm tư của chúng ta ở trong một lý tưởng cao cả. Ở thời đại nào mà con người càng nghĩ nhiều về tranh chấp quyền lợi của hơn thua dầu đó là hơn thua của ý thức hệ, ở thời đại nào mà con người càng nghĩ đến cá nhân của mình, thì cuộc sống ở đó còn nguy hiểm bởi vì nó hứa hẹn sẽ có trăm ngàn cái phiền lụy xảy ra. Chúng ta đọc sách xưa nhìn thấy tâm tư của các bậc cổ đức sở dĩ các Ngài có thể bao dung được thế gian này, bởi vì khi các Ngài nghĩ về đạo không giống như chúng ta nghĩ tới đạo ngày hôm nay, có đôi khi chúng ta rất thương đạo của mình nhưng khi nói đến đạo của mình thì chúng ta lại ngay cả trong tâm hồn đối với đạo rất là hẹp hòi, cái đạo của chúng ta là cái đạo không có khả năng bao dung. Người ta nói rằng nếu một tôn giáo nào, một nền đạo học nào mà có giá trị chân thật thì nền đạo học đó tôn giáo đó phải có khả năng đào tạo được những tâm hồn thật sự yêu thương, và thật sự bao dung, và thật sự có khả năng để chuyên chở cho muôn loài. Nếu một nền đạo học mà chỉ sản sinh được những tâm hồn nghèo nàn chật hẹp không thể bao dung người khác, thì nền đạo học đó hoặc giả là thất bại từ ở trong lời cơ sở căn bản, hoặc là thất bại ở chỗ người hành trì, và chúng ta thật sự không muốn thấy nền đạo như vậy, và chúng ta không quy ngưỡng nền đạo như vậy. Vì vậy đạo Phật không phải là một tôn giáo dễ dàng để chúng ta lãnh hội tại vì đạo Phật nền đạo của chúng ta không đòi hỏi chỉ đơn thuần một niềm tin hay là sự chung thành với đạo, mà cần đến một sự cảm nhận đủ rộng đủ sâu đủ kiên định để chúng ta có thể chấp nhận được cuộc đời.

Cách nay khoảng chừng gần hơn 30 năm chúng tôi có đọc một quyển sách do cụ Hiến Lê dịch mang tựa đề là "Chấp nhận cuộc đời," trong quyển sách này tác giả đã cố gắng làm một công việc mới nghe thì rất dễ nhưng nghĩ lại thì quả thật là một câu chuyện đòi hỏi một nỗ lực vượt bậc của chúng ta, đó là làm thế nào mình có thể chấp nhận được cuộc đời, chấp nhận những người ở chung quanh mình. Không phải chỉ ngồi đó để đưa ra một lý thuyết một nền đạo đức nào hay là một lời kêu gọi của một vị giáo chủ tôn giáo để chúng ta có thể chấp nhận được cuộc đời. Chấp nhận ở đây trong ý nghĩa trung thực nhất của nó có nghĩa là cuộc đời ra sao thì mình nhận nó như vậy, mình không đòi hỏi, mình không bực bội, mình không có thái độ hằn học với cuộc đời, mà mình nhận rằng nó là như vậy, cái nhìn nó vốn dĩ là như vậy, làm cho chúng ta bình an hơn rất nhiều.

Không phải dễ dàng để đem tâm tư mình so sánh với một vị đại đệ tử Phật và đó là một bậc đại trí một vị nguyên soái ở trong đạo tràng của Đức Phật, tâm tư của Ngài thật ra không phải cảnh giới của chúng ta, nhưng nếu lời dạy của Tôn Giả Xá Lợi Phất đã cảm hóa được vị tỳ kheo ấy thì lời dạy đó cũng có khả tính để cảm hoá chúng ta, nếu một lúc nào đó chúng ta đọc lại đúng chỗ, chúng ta muốn đối xử với chúng ta như thế nào, muốn đối xử với tâm của mình như thế nào. Một điều rất ngạc nhiên một vị danh nhân nói rằng đa số loài người họ xem tâm tư của mình như một vết thương mà người ta đụng đến nó dễ đau dễ nhức và dễ la lên.

Bây giờ thì các em nhỏ không như thời chúng tôi còn nhỏ, lúc chúng tôi lên năm lên sáu tuổi chúng tôi nhớ rằng những trẻ em dưới miền quê thì thường không mang dép, chỉ mặc quần đùi rất ngắn và khi các em chạy bị vấp té trầy chân rất thường, và những vết trầy đó không được chăm sóc đầy đủ nên tạo ra ghẻ lở, chúng tôi cũng bị như vậy lở chân hay đầu gối bị ghẻ, mỗi lần mẹ kêu vào xức thuốc thì chúng tôi sợ lắm, tìm cách chạy ra ngoài hay là đi nơi khác nhưng mà rồi cuối cùng cũng bị kêu vào để rửa vết thương và xức thuốc, những lần như vậy thì chúng tôi rất là sợ vì ở Việt Nam ngày xưa họ dùng loại thuốc đỏ rát lắm và thân mẫu chúng tôi nhiều khi dùng một loại alcohol để rửa sạch vết thương sát trùng. Hồi nhỏ có lẽ chúng tôi sợ nhất là hai điều; một là cạo tóc và hai là bị rửa ghẻ ở dưới chân, hồi ở nhà mà rửa ghẻ là một điều rất là sợ và sau này đi chùa cạo tóc, có những thời lưỡi lam rất khó tìm, một cái lưỡi lam mà cạo mấy chục cái đầu, cứ mài đi mài lại, nhiều người bị sướt đầu. Thỉnh thoảng đọc ở trong kinh Đức Phật dạy rằng trong tâm của con người mình giống như một vết thương mà đụng vào, làm chúng tôi nhớ kỷ niệm đó.

Phải nói rằng tâm tư của chúng ta thường rất nhảy cảm, nó không phải nhảy cảm mà có thể nói rằng nó mẫn cảm đến mức độ dễ vui dễ buồn dễ bị tổn thương, cái gì cũng có thể làm cho chúng ta nhức nhối, cái gì cũng có thể làm cho chúng ta sầu muộn và đây có thể nói là một điều không may không những cho một người hai người mà cả một thế hệ của chúng ta. Con người càng lúc càng đòi hỏi sự tự do cá nhân càng nhiều nhưng mà nghịch lý hết sức là càng lúc chúng ta lại càng sống gần với nhau hơn ở trong nếp sống đô thị và chúng ta càng đụng chạm nhau hơn. Tại Hoa Kỳ có những trường hợp vợ chồng cãi nhau đưa ra toà tại vì một trong hai người đó khi ngủ gáy lớn quá, hoặc giả người ta đề cập đến một chuyện là hàng xóm nếu mình sơn cái nhà mà sơn không đúng màu người ta cũng có thể kiện mình, người ta có trăm ngàn lý do để nói lên là cá nhân của họ được bảo vệ, sự bảo vệ đó mới xem ra thì dường như là bảo đảm lắm nhưng về lâu về dài thì điều đó giống như là một vết thương được bưng bít lại, cái vết thương mà nó được băng hầm kín lại thường nó lại không mau lành như là vết thương được rửa sạch được làm cho thoáng làm thế nào để sát trùng chăm sóc đầy đủ, chúng ta không chăm sóc vết thương bằng cách lấy vải với băng bọc kín lại từ ngày này qua ngày khác mà không chịu rửa không chịu xức thuốc. Tâm tư của chúng ta cũng vậy, ở cái nhìn của Đức Phật là chúng ta luôn luôn tìm cách bảo vệ cái mà chúng ta quan niệm bản ngã của mình, bảo vệ cảm giác của mình, và nếu trước đó chuyện gì đụng chạm đến thì chúng ta đau giống như một đứa bé mà mỗi lần rửa ghẻ nó khó chịu nó xốn xao.

Chúng ta rất sợ hãi phải đối diện với thực tại, mình sống giữa hàng triệu người sống giữa hàng trăm người ở trong một đô thị đông đảo vậy mà chúng ta cảm thấy cô đơn hơn bao giờ hết, chúng ta rút vào cái tháp ngà của mình, rút vào vỏ ốc của mình để mong tìm được thế giới bình yên, nhưng thế giới đó sẽ không bao giờ được bình yên nếu vẫn còn quá mẫn cảm, nó vẫn chưa giống như đất, chưa giống như cột trụ đá, nó không có cái căn bản cơ sở đủ ổn định đủ rộng lớn để vượt xa hơn, để vượt lên trên những thị phi những hiềm khích bình thường trong đời sống này. Tôn Giả Xá Lợi Phất Ngài cũng nói lên một cái ý nghĩa hết sức quan trọng mà ý nghĩa đó được Đức Phật Ngài lập lại ở trong câu kệ này, nếu một người không còn đặt nặng vấn đề vui buồn nữa thì người đó khó mà gây ra sự tổn thương cho người khác, những người nào mà gây tổn thương cho người khác thì tự họ cũng rất dễ bị tổn thương tại vì họ không có căn bản.

Tuần vừa qua chúng tôi có giảng một bài về Bát Chánh Đạo ở trong một rơom sinh hoạt khác trên Paltalk, chúng tôi đọc lại bài Đạo Đế bài viết của Ngài Walpola Rahula khi Ngài bàn về giới định tuệ. Ngài bàn về giới thì Ngài có đưa ra một ý kiến một ý nghĩ là; thật ra trong giới của đạo Phật từ không sát sanh không trộm cắp v.v... nói lên một sự tôn trọng đối với tha nhân, và sự tôn trọng này phát xuất từ lòng từ, phát xuất từ một sự rất ổn định, những cái mà chúng ta gọi là nội lực hay nội hàm của mình. Tâm tư của chúng ta có thăng bằng có ổn định thì chúng ta mới có khả năng để hoá giải cái vui cái buồn, nên những thứ này xem ra thì nó nhất là riêng biệt nhưng nó lại liên hệ chằng chịt với nhau. Mình tưởng đâu giữ giới có nghĩa là chỉ đơn thuần là tự mình làm sao để giữ những điều mà chúng ta xem là điều răn Đức Phật để lại, nhưng thật ra đó là lời dạy của Đức Phật cho sự tu tập. Nghĩ như vậy thì thật sự rất đơn giản tại vì một người muốn giữ giới thì người đó họ cần phải có lòng từ, lòng từ đối với chúng sanh khác họ mới giữ được. Riêng ở trong trường hợp này một vị tỳ kheo vu khống Ngài Xá Lợi Phất là đánh ông, Ngài Xá Lợi Phất không nói về sự cố đó đã xảy ra như thế nào, mà Ngài chỉ trình bày là, với một người mà có thể kham nhẫn, có thể nhận chịu được những cái vui cái buồn cái thịnh suy của đời sống thì người đó không thể có khả năng để làm hại chúng sanh khác được. Đức Phật nhân đó Ngài đã dạy bài kệ trên, bài kệ mà một người mà tâm hồn như đại địa đủ sức bao dung, tâm hồn như cột trụ đá đủ sự vững chắc, tâm hồn giống như hồ đọng khó có thể nhiễm dơ được, thì một tâm hồn như vậy không thể hại người khác được và vị ấy không có luân hồi.

Chữ không có luân hồi ở đây Đức Phật Ngài dùng cả một hình ảnh hết sức to lớn, Ngài không nói là vị đó không đánh ai, vị đó không hại ai, mà vị đó không có luân hồi, không có luân hồi tức là một sự giải thoát toàn diện đối với những tế toái, đối với hệ lụy của cuộc đời, đối với hơn thua đặng thất, đối với tranh danh đoạt lợi ở trong đời sống này. Và luân hồi ở đây Đức Phật dùng một chữ rất ngắn nhưng Ngài phát hoạ toàn bộ cuộc sống như là một sự thay đổi, và sự thay đổi đó không thể nào lập lại và không hề trở lui, nó là một sự bất thối giải thoát lời lẽ của Tôn Giả Xá Lợi Phất là lời lẽ của bậc thánh đã chứng ngộ đạo quả, và lời dạy của Đức Phật là lời dạy của bậc thánh đức mà trí tuệ lòng bi mẫn và sự thanh tịnh của Ngài đã có thể nói là đi vào cảnh giới không thể tư nghì bởi bất cứ ai trong chúng ta, những bậc thánh đó đã nói về cuộc đời như vậy, nói về tâm tư như vậy, và bậc thánh đó nói về hành xử là như vậy, không có lý do gì mà những điều này mà chúng ta có thể quên lãng dễ dàng bởi vì tự những thứ đó có một giá trị hết sức là lớn lao, chúng ta hãy nhất tâm nuôi dưỡng một chí nguyện rằng mỗi chúng ta trong đời sống này và đời sống sau những người đã lựa chọn đi theo con đường của Đức Phật, xin cho tâm của chúng ta cũng rộng lớn như đại địa, cũng vững vàng như cột trụ, nếu chúng ta làm được như vậy thì quả thật con nhà công không giống lông cũng giống cánh, chúng ta không hoàn toàn giải thoát nhưng ở một phương diện nào đó thì chúng ta cũng có thể học đòi để có thể làm như Đức Phật như đại đệ tử của Ngài, chỉ có ở đó chúng ta mới tìm thấy được sự bình an thật sự, mong rằng sự bình an đó sẽ có và tồn tại trong ta.

Nam Mô Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật.

Download KN 95