Kính thưa quý Chư
Tôn, Đại Đức, Tăng Ni,
Thưa quý vị và, các
bạn,
Đây là lần thứ
hai (1) trong vòng một năm, chúng tôi lại có được
nghiệp duyên hầu chuyện cùng quý Chư Tôn, Đại
Đức, Tăng Ni, cùng quý đạo hữu đang lắng
nghe qua hệ thống PalTalk này.
Đây cũng là lần
thứ hai, trong vòng một năm, chúng tôi lại được
thưa chuyện cùng quý vị về những cảm nhận
của tôi, cảm nhận của một người
đã bước vào tuổi sáu mươi, mới tìm về
Thiền môn, với những bước chập chững của
một đứa trẻ còn trong giai đoạn tập
đi.
Để tránh mọi vọng
ngữ, vọng ngôn, vọng tưởng, cũng như lần
trước, lần này, bài nói chuyện của chúng tôi chỉ
xin dựa trên những gì chúng tôi đã viết xuống,
trong tập thơ nhỏ, mới nhất của chúng tôi -
- Tập thơ nhan đề Qua môi em: -
tôi thở biết bao đời! (2)
Kính thưa quý Chư
Tôn, Đại Đức, Tăng Ni,
Thưa quý vị, và các
bạn,
Trước
khi bước vào đề tài của bài nói chuyện là “Ảnh
hưởng Nghiệp lực trong thơ Du Tử Lê;” chúng
tôi xin nói về nghiệp, duyên nào đã mang lại cho cá nhân
chúng tôi, những suy nghĩ về nghiệp lực.
Trước hết,
ngay tự khi còn trẻ, chúng tôi đã được biết
một câu nói mà cá nhân chúng tôi, thời đó, cho là quá
đáng, cho là cường điệu, đó là câu:
Nhất ẩm,
nhất trác, giai do tiền định.
(Hiểu theo
nghĩa, một hớp nước, một miếng ăn,
nhất nhất đều đã được định
sẵn từ trước.)
Hai chữ
“tiền định” ở đây, phải hiểu là thiên
định tức Trời định. Bởi vì,
như chúng ta đều biết, triết thuyết của
Đức Khổng Phu Tử xây dựng trên ý niệm Thiên
Định - - Một ý niệm vô cùng trừu tượng,
khá phổ quát trong đại chúng.
Nếu ông trời có thực,
và, ông trời đã là đấng quyết định sống,
chết; thưởng, phạt đám nhân loại lúc nhúc là
chúng ta, mà, chúng ta còn buộc ngài phải lo trước từng
miếng ăn, hớp nước cho từng cá nhân, không
phân biệt già, trẻ, lớn, bé, đàn ông, đàn bà, luôn
cả những người ở giữa hai giống tính,
thì, có lố bịch chăng, khi chúng ta đã giản lược
ông Trời vào công việc của một “anh nuôi” nói theo thuật
ngữ hôm nay! Trong trường hợp ấy, ông Trời...“bất
hạnh” hơn chúng ta biết là chừng nào!
Tôi lại trộm nghĩ,
nếu ông Trời có thực và theo ý nghĩa đó, thì, chắc
ông cũng đã qua đời, đã tạ thế lâu rồi
- - Như triết gia F. Nietzche(3) từ
thế kỷ trước từng tuyên bố “Thượng
đế đã chết!” rồi vậy!!!
Thưa quý vị và, các
bạn,
Tuy nhiên, gần đây,
sau một thời gian khá dài, mon men, thập thò nơi
ngưỡng cửa Thiền Môn, qua kinh, sách, qua những
băng giảng của một số Chư Tôn, Đại
Đức, Tăng Ni, các bậc thức giả, tôi
được thức ngộ rằng, theo sự chỉ dậy
của Đức Phật thì, trong suốt hành trình của
một kiếp người, một đời sống, từ
lúc sinh ra cho tới lúc nhắm mắt, không có bất cứ
một sự kiện, một biến động nào, dù nhỏ
tới đâu, mà không có duyên khởi, tức hệ lụy
không thể trốn chạy của tương quan quan giữa
nhân và quả.
Nếu có một khác biệt
nào giữa các duyên khởi thì, đó là thuận duyên,
đưa tới hệ quả tốt; hay nghịch duyên,
đưa tới hệ quả xấu, mà thôi...
Áp dụng hai chữ
nghiệp, duyên vào đời thường, chúng tôi nghĩ,
có thể giải thích thỏa đáng mọi sự việc,
dù nhỏ nhặt nhất, xẩy ra cho chúng ta - - Như tại
sao, có người gặp lần đầu, chúng ta thấy
gần gũi, tin cậy ngay và, ngược
lại...
Thưa quý vị và các bạn,
kể lại hiểu biết sơ đẳng của
mình, chúng tôi không có một ý nào, khác hơn ý muốn bày tỏ
lòng biết ơn của tôi, khi cách đây khá lâu, tình cờ
chúng tôi được đọc một đoản
văn viết bằng Anh ngữ của Thượng Tọa
Thích Nhất Hạnh, do dịch giả Chân Huyền chuyển
sang Việt ngữ.
Trong đoản văn
vừa kể, chúng tôi bị chấn động, đúng
hơn là xúc động mạnh mẽ, khi Thiền sư Nhất
Hạnh kể lại chuyện, trong Làng Hồng ở Pháp
của Thầy, một buổi sáng, Thầy dắt tay một
em bé cùng thiền-hành với Thầy.
Thầy nói, đại
ý, khi cầm bàn tay nhỏ bé của em bé, (có lẽ là thiền
sinh nhỏ tuổi nhất trong khóa thiền lần đó;) Thầy cảm được qua lớp
da, qua những ngón tay bé xíu của em, sự
hiện diện không chỉ phần tứ đại gồm
nắng, gió, nước, lửa cấu tạo thành thân thể
của em; mà, Thầy còn cảm nhận được cả
sự hiện diện của cha mẹ, hay đấng sinh
thành ra em.
Cứ thế, đi lần
lên cao hơn, tới những đời kiếp xa hơn,
Thầy cảm nhận được sự hiện diện
của ông bà nội, ngoại của em bé; các đấng
sinh thành ra cha mẹ em - - Nói chung là tổ
tiên nhiều đời, kiếp trước, trước
khi có em bé đó...
Kính thưa quý Chư
Tôn, Đại Đức, Tăng Ni,
Thưa quý vị và, các
bạn,
Tôi hiểu
Thầy Nhất Hạnh muốn nhắc nhở những
người đọc Thầy, về vòng tròn luân hồi.
Vì sự sống của mỗi sinh vật hữu tình là kết
quả của một xâu chuỗi khởi tự vô thỉ,
đi tới vô chung - - Bởi nó là một vòng tròn, nên không
có điểm khởi và do đó, cũng không hề có
điểm chấm dứt - - Nếu chúng ta không có những
nỗ lực tu tấn, để thoát khỏi vòng luân hồi
bất tận ấy.
Giống như một
đứa trẻ bị bất ngờ tới sững sờ
trước một chân trời, một thế giới mới
lạ mà nó chưa từng được biết; thậm
chí, cũng chưa từng tưởng tượng tới;
cá nhân chúng tôi liên tưởng tới những lần ôm
trong tay thân thể của người mình thương yêu;
những lần cá nhân chúng tôi hôn lên mặt, lên môi người
bạn đời của mình - - Chúng tôi tự thấy,
chúng tôi đã hành động một cách cuồng nhiệt
theo bản năng, theo thú tính. Cá nhân chúng tôi không thể nghĩ,
không thể hiểu rằng, mình đang ôm trong tay một thân / tâm đã trải qua bao đời
kiếp; trước khi thị hiện trong hình dạng con
người. Khi hôn lên mặt, lên môi người bạn
đời của mình, cá nhân chúng tôi cũng không có, dù chỉ
một chút ý thức, rằng, chúng tôi đã hôn, không chỉ
người bạn đời kia; mà cùng
lúc, là bao đời, kiếp xa xưa của cá nhân người
bạn đời đó nữa.
Khởi tự nhận
biết bất ngờ vừa kể, một liên tưởng
đã bật dậy trong tâm hồn chúng tôi - - Và, chúng tôi viết
xuống câu thơ Qua môi em: - tôi thở
biết bao đời!!?
Câu thơ
được viết xuống, không chỉ như một
bày tỏ lòng trân trọng biết ơn người yêu dấu,
hay người bạn đời của mình; mà, ở mặt
sâu kín, nó còn hàm chứa ý nghĩa biết ơn tác giả,
Thầy Nhất Hạnh. Bước thêm một bước
nữa, xa hơn, là lòng biết ơn của chúng tôi, với
Đức Phật.
Bởi nếu không có sự
soi sáng của Ngài, về vòng tròn luân hồi, thì Thầy Nhất
Hạnh đã không thể có đoản văn cho cá nhân
chúng tôi được đọc.
Nói cách
khác, nó cũng là một thứ nghiệp, duyên, một thứ
nhân đưa tới quả. Nó như một phản
ứng tất nhiên của phương trình nhân = quả. Nó không hề là một kết hợp ngẫu
nhiên, hoặc tình cờ.
Khởi tự những
cảm nhận kia, chúng tôi ghi lại
như sau:
em
đừng khóc. kẻo mưa buồn lắm
đấy
quay
giáp vòng: mây, nắng, gió, sương, rơi...
sông sẽ
gặp hạt mưa nàng (thứ nhất;)
(tiếp
theo) tôi lầm lỡ uống em, vơi.
kể
từ đó, trong tôi là tất cả:
-em và, tôi và mẹ...(cả trăm người...)
và gỗ,
đá, chim, muông, và thú dữ
qua
môi em: tôi thở biết bao đời!!?.
(Sđd.)
Sự nhận biết
con người là kết quả của chuỗi dài luân hồi,
trải qua nhiều dời, kiếp, gồm luôn cả kiếp
gỗ, đá, chim muông, cây, cỏ, dã thú...
Chính Đức Phật
từng cho biết: Ngài cũng trải qua vô lượng kiếp
như chúng ta... Nó cũng tựa như vòng tròn khép kín của
một dòng nước, ở nhiều dạng khác nhau- -
Như nắng bốc hơi nước thành mây... Mây
được gió đưa đi khắp cùng trái đất,
gặp lạnh rơi xuống thành sương, hay mưa. Sương và mưa rơi xuống đất.
Một phần nước nuôi cây, phần còn lại thành
ao, hồ, suối, sông, biển cả, nuôi muôn loài, trong
đó, có chúng ta...
Và, nguồn
nước ấy, ở một dạng khác, cũng là
nước mắt, chảy ra, đôi khi, từ thân / tâm ta,
vậy.
Do đó, trong bài thơ
nhan đề Vòng tròn, chúng tôi viết:
tôi
đọc được trên lá
bao kiếp,
đời đã qua
tôi
đọc nơi thịt, da
em /
là tôi kiếp trước.
tôi
đọc trong hạt mưa
thấy
vô vàn kiếp khác
qua hồi
kinh nam mô
thấy
em là tiếng mõ.
bước
lại tự thinh không
ta
nguyên hình giọt nước.
(Sđd.)
Sau khi hiểu tất cả
mọi sinh vật, cũng
như mọi hiện tượng thiên nhiên, như gỗ,
đá, cây cỏ, nắng, gió, sương, mưa...cũng
chỉ là những chấm nhỏ trong vận hành không có chỗ
khởi đầu, không có nơi kết thúc...tôi trở nên
thấm thía hơn nữa, tính nhị nguyên của tâm thức
con người.
Những cập đối
đãi, như trắng / đen, có / không, được /
thua, còn / mất...theo giáo lý Phật giáo
đều do óc phân biệt, do tâm nhị nguyên không ngừng
loạn động...tạo ra!
Từ cảm thức nọ,
chúng tôi đã thể hiện hiểu biết thô thiển của
mình, qua một số đoạn thơ ở bài cảm
ơn em: cho tôi nhập chung, dòng. Vài đoạn thơ
đó, như sau:
đêm
tĩnh lặng! hay đêm đầy nắng,
xóc
gió
đi quanh! hay sinh nở lần đầu?
không
điểm khởi, nên chớ tìm đoạn kết
cũng
như người sống / chết đã bao lâu.
tình rất
cũ! hay tình kia rất mới?
không
đâu em! cũ, mới vốn ơ hờ
óc
phân biệt tạo muôn hình / ảnh ảo
có hay
không? - phó bản của tâm ngờ!
vai
ly, biệt hay thời gian ly, biệt?
xác, hồn
ta? - khó lắm nhé, chia đôi!
em chẳng
thể không là em đã, sẽ...
như
tôi là: tôi đã, sẽ tôi, tôi...
ta
đang có! hay là ta đã mất?
tùy
thôi. em! ký ức vốn
tham lam!
tên bủn
xỉn, rút, bòn từng ước muốn
chất
trong kho - rồi đợi chết âm, trầm.
(Sđd.)
Kính thưa quý Chư
Tôn, Đại Đức, Tăng Ni,
Thưa qúy vị và, các
bạn,
Nhân
xưng đại danh tự em trong bài thơ này, cũng
như trong hầu hết những bài thơ thiền tính
khác của chúng tôi, không nhất thiết phải là một
người nữ nào đó, trong đời thường,
riêng tôi.
Nhân xưng đại
danh tự em ở bài thơ vừa kể, cũng như ở
hầu hết những bài thơ thiền tính khác, của
chúng tôi, xin hiểu như một chủ tâm nhân cách hóa chân
lý, giác ngộ, hay đường đạo mà, tôi khát khao,
tôi mơ ước được đi trên, và bước
tới.
Nhân xưng đại
danh tự em trong bài thơ vừa kể, cũng như ở
hầu hết những bài thơ thiền tính khác, của
chúng tôi, cũng xin hiểu, một nghĩa khác nữa, là tiếng
gọi, kêu khẩn cấp, thiết tha cái tâm của chúng
tôi, sớm ra khỏi cái tôi nhị nguyên (tức tiểu
ngã,) để có thể nhập vào cái tôi không phân biệt, cái tôi nhất
nguyên trong sáng (tức đại ngã.)
Thưa quý vị và, các
bạn,
Có người
hỏi rằng, tại sao chúng tôi phải cất tiếng
gọi kêu một cách khẩn thiết cái tâm riêng mình,
như vậy?
Tôi
thưa, bởi vì, tới giờ, phút này, chúng tôi vẫn ngụp
lặn trong cái tôi / cái tiểu ngã không thật của mình.
Bởi vì,
tới giờ, phút này cái tôi hay cái tâm nhất nguyên, cái tâm
đại ngã vẫn là chiếc bóng, là viễn ảnh ở
phía trước tôi, rất xa. Xa tới mức chúng
tôi tự thấy: “Có dễ chẳng bao giờ mình có thể
chạm tới!”
Cảm nhận rõ ràng
(dù đau xót đó,) khiến chúng tôi không thể không nhìn nhận;
và, đã viết xuống, như sau:
tôi vẫn
đuổi theo tôi, từng phút một
(những
con người đi, đến tự hư vô.)
tôi vẫn
đuổi theo em, từng phút một
(mà
em, sao tôi chả gặp bao giờ?!)
(Trích từ bài: những
con người đi, đến tự hư vô. Sđd.)
Thưa quý vị,
thưa các bạn, chúng tôi từng tìm tới bài kinh, từng
đắm mình trong tiếng kệ...
Nhưng những lúc một
mình, nhìn lại, chúng tôi vẫn thấy, cuối cùng, sự
thực: Tôi vẫn là tôi, với cái tâm bất nhất, tâm bất
an, tâm sinh chuyện... Tôi vẫn là tôi(!) với
tất cả bản năng tham, sân, si sâu, dầy cái ngã mạn,
của mình.
Ghi nhận về cái tâm
như con khỉ, con vượn nhẩy nhót, chuyền cành
của mình, chúng tôi thấy cái tâm đó như một bóng ma
chập chờn, lẩn, khuất... Dù cho chúng
tôi có trốn chạy ở đâu, cách nào, thì nó vẫn khằn
cứng trong tôi.
Vì thế, chúng tôi viết:
ẩn
tâm trong tiếng kệ,
giật
mình: - quạ kêu khuya.
ẩn
tâm trong tiếng kệ,
giật
mình: - nghiệp sum xuê.
(Từ bài: giật mình:- quạ kêu khuya., Sđd.)
Hoặc:
tôi
gieo hạt tương tư
trên
luống người biến, hiện;
tôi
nhìn tôi khổ, đau
(rưng
rưng từng ý niệm.)
(Trích từ
bài: tôi là em: hiện tại! Sđd.)
Chẳng những tôi
không vạch mặt chỉ tên được cái tâm ma quỷ
kia của mình; mà tôi / hay cái tâm của
tôi, còn tìm cách bảo vệ, che chở cho cái tôi, quỷ ma
đó, bằng thứ triết lý rất đời thường
là số mệnh.
Tôi tìm tới số mệnh,
như tìm tới một hầm trú ẩn an toàn, vững chắc
nhất cho cái tâm, hay cái ngã vốn thiên hình vạn trạng,
vì những ý niệm không ngớt loạn động trong
tôi:
Từ đó, tôi viết:
đất
thinh lặng - như chưa từng cất tiếng,
chỉ
tại tôi: nhấp nhổm, mưu toan.
lòng
nhiễu sự: gây bao điều thất thiệt,
đổ
oan cho số, phận mọi vui, buồn.
(Trích từ bài: Nghiệp
đôi ta: thinh lặng bướu ân tình.
Sđd.)
Kính thưa quý Chư
Tôn, Đại Đức, Tăng Ni,
Thưa quý vị và, các bạn,
Sau niềm hân hoan thấy
mình được khai tâm, mở trí bởi kinh, sách Phật
Giáo, bởi những bậc Thầy là quý Chư Tôn,
Tăng, Ni và, các bậc thức giả; sau nhiều năm
say mê, háo hức uống, thở nguồn nước, và
hương Thiền vị, dù vẫn còn trong giai đoạn
chập chững nhập môn, hôm nay, nhìn lại những câu
thơ thô tháp của mình, chúng tôi tự thấy, dường
như càng lúc, chúng tôi càng thêm bất lực, giống
như thể mình là một thứ con tin của cái tâm côn
đồ, khủng bố kia!
Càng lúc, cá nhân chúng tôi,
càng thêm hốt hoảng trước căn để nhị
nguyên, tích lũy từ nhiều đời, kiếp trước
của mình.
Trong suốt hai tập
thơ nhỏ, mang tính Thiền của cá nhân chúng tôi, là cuốn
Vì em, tôi đã làm sa di, do tạp chí Pháp Âm ấn hành năm
1999 (4) và, tập Qua môi em: tôi thở biết bao đời!!?
mới ấn hành, cách nay, chưa tới
ba tuần - - Đọc lại, tôi mới thấy rõ rằng,
tôi bị ám ảnh bởi hai chữ nghiệp / tâm!
Dù cho bài thơ, câu
thơ, không hề nhắc tới hai chữ tâm, nghiệp;
dù cho bài thơ, câu thơ chỉ ghi lại những cảm
nghĩ của cá nhân chúng tôi về sống / chết, về
thời gian (như quá khứ / hiện tại;) về thiên
nhiên (như
mây / mưa, nắng / gió...) Nói chung là sự tuần hoàn của
vũ trụ, trong những vòng quay bất tận...
Thưa quý vị,
thưa các bạn, ám ảnh tâm và nghiệp không chỉ chói,
gắt và, nhức,
buốt trong những câu thơ mà chúng tôi đã trưng dẫn;
mà, nó còn ở hầu những những bài thơ còn lại
trong tập thơ nhỏ của chúng tôi, như:
tâm
tôi chiếc bóng nhiều hoang tưởng
hạt
giống di truyền. bi kịch đôi:
hôm-qua-ngày-tới-tôi:
như thật:
tích lũy
nghìn năm ký ức, tươi.
tâm
tôi chiếc bóng to hơn núi!
cao thấu
trời! sâu thấu nghiệp, vay.
phân
tranh: phải / trái được / thua, mãi...
tôi mất
tôi: - từ khi có...tôi!
(Trích từ
bài: tôi mất tôi: từ khi có...tôi! Sđd.)
Hoặc:
tôi
đi trong nghiệp, duyên
thấy
đời sao ngắn ngủi!
tâm
nghìn rễ thâm căn,
trí
sâu, dầy ngã mạn.
(Trích từ bài: thấy
tâm ngồi an lạc. Sđd.)
Hoặc:
tôi sống
lại từ ngọn đèn đã tắt
theo
tháng, năm / gieo nặng hạt sương, chờ - -
hiên
oan khuất những lời nguyền vây, bủa(!!!)
em /
lênh đênh / nghiệp lực / níu tôi về /.
(Trích từ bài: vai bồ
tát gánh tử, sinh thí, phát-- Sđd.)
Hoặc nữa:
tâm và
nghiệp song sinh là một cập
như
môi em (cập khác,) cũng song sinh.
nhưng
cuối cùng: chỉ một, một thôi. em
sống
hay chết, mất với còn...một cập.
(Trích từ bài: song sinh.
Sđd.)
Kính thưa quý Chư
Tôn, Đại Đức, Tăng, Ni,
Thưa quý vị và, các
bạn,
Trước khi trình bày
với quý vị và các, bạn quan niệm thô thiển của
chúng tôi về tương quan hữu cơ giữa nghiệp
và tâm; chúng tôi xin lập lại một cách vắn tắt ở
đây, răèng:
Theo chỗ
chúng tôi được hiểu, thì, giáo lý Phật Giáo chia
nghiệp làm hai loại.
- Loại thứ nhất,
danh từ nhà Phật gọi là cộng nghiệp - - Tức
nghiệp chung của nhiều cá nhân, hay
nghiệp chung của một tập thể, một dân tộc.
(Và,)
- Loại thứ hai, vẫn
theo danh từ nhà Phật là biệt nghiệp
- - Tức nghiệp riêng của mỗi con người.
- Về nghiệp riêng của
mỗi cá nhân, nhà Phật lại chia thành ba loại. Đó là thân nghiệp, ý nghiệp và, khẩu nghiệp.
- Về nghiệp lực,
chúng ta được giảng dậy: Có hai loại.
-Loại thứ nhất, là những
nghiệp mà chúng ta đã tạo ra, từ nhiều đời
kiếp trước. Chúng được
lưu giữ trong tàng-thức.
-Loại thứ hai, là những
nghiệp hiện tiền - tức những việc, những
điều chúng tạo ra ngay tại đời này.
- Lại nữa, không phải
tất cả mọi việc, mọi điều chúng ta tạo
ra, đều có một nội dung hoặc hệ quả giống
nhau - - Cho nên giáo lý của Đức Phật cũng đã
phân loại rõ ràng, như trắng với đen... Đó là thiện nghiệp và ác nghiệp.
Tùy theo
từng loại nghiệp, giống như tùy theo mỗi hạt
nhân chúng ta gieo, mà, nhân đó sẽ mọc lên những cây, rồi
cho chúng ta những quả, tương ứng, không sai chạy.
Kính thưa quý Chư
Tôn, Đại Đức, Tăng, Ni,
Thưa quý vị và, các
bạn,
Chúng tôi hy vọng, quý vị
và, các bạn còn nhớ, cách đây ít phút, chúng tôi đã
đọc hầu quý vị và, các bạn câu thơ:
tâm và
nghiệp song sinh là một cập.
Bài thơ
có câu thơ ấy, trước khi in thành sách, chúng tôi đã
cho đăng báo. Sau khi phổ biến,
chúng tôi nhận được câu hỏi từ một
độc giả rằng, có tương quan nào chăng, giữa
hai chữ tâm và nghiệp qua chiếc cầu nối song
sinh?
Thưa quý vị và, các
bạn, chúng tôi nhớ, chúng tôi đã trả lời rằng:
-Theo quan niệm riêng của
chúng tôi, thì chẳng
những tâm và nghiệp trong câu thơ đó, có tương
quan với nhau - - Mà, nó còn là một tương quan thịt,
xương; tương quan máu huyết vì, chúng là một cập
song sinh. Đó là một thứ tương quan hữu
cơ, theo cách nói quen thuộc của cá
nhân chúng tôi.
Trở lại với
câu thơ, với cảm nghiệm thô thiển của mình,
chúng tôi hình thành hai phương trình giản lược
như sau:
-Phương trình thứ
nhất:
- Nghiệp (lành, hay dữ) = (bằng)
tổng số của phản ứng, lời nói, ý nghĩ
của chúng ta (trong đời này, hay tự nhiều đời
kiếp trước.)
-Phương trình thứ
hai:
- Nghiệp > (sinh) Tâm > (sinh) Ngã.
Nếu cộng chung cả hai phương trình; rồi giản
lược chúng, thêm một lần nữa, chúng ta có
phương trình thứ ba:
- Nghiệp = (là) Tâm = (tâm là) Ngã (vậy.)
Vẫn theo
quan điểm của chúng tôi, thì tâm và ngã vốn chỉ là
một. Sự phân biệt tâm và ngã chỉ có
tính cách cảnh cáo chúng ta về cái tôi thiên biến vạn
hóa mà thôi.
Do đó, rút gọn thêm
một lần nữa, chúng ta có phương trình thứ
tư:
- Nghiệp = (là) Tâm
Hoặc ngược lại:
- Tâm = (là) Nghiệp - - Thì cũng vậy.
Kính thưa quý vị,
thưa các bạn,
Tôi biết,
nhiều người trong quý vị, sẽ không đồng
ý, không chấp nhận những cảm nghiệm nông cạn
của tôi.
Nhưng,
trước khi xin được đón nhận những
chỉ dạy của quý vị, xin quý vị và, các bạn
cho tôi được đi nốt phần còn lại của
bài nói chuyện ngày hôm nay.
Phần hay điều
còn lại, mà chúng tôi sẽ nói sau đây, vẫn theo quan điểm của cá nhân chúng tôi, chính
là nguyên nhân sâu xa khiến chúng tôi tìm tới; và, ở lại
với đạo Phật.
Đó là:
- Thứ nhất: Tính Bình Đẳng (tôi viết
hoa và tô đậm hai chữ bình đẳng) của Phật
giáo, khi Đức Phật nói: Ta là Phật đã thành, chúng
sanh là Phật sẽ thành. (5 &6)
- Thứ nhì: Tính lạc quan tích cực của
Thiền môn:
“Trong Phật giáo không có tội
lỗi vĩnh cửu, không có tai họa mãi
mãi, và không có sự
thoái hóa cố định (nghĩa là ‘hồi đầu thị
ngạn.’
quay đầu
lại sẽ thấy bến,) chúng ta có thể từ tham
sân si để trở thành
thức tỉnh
và giác ngộ...” (5)
Bằng vào tinh thần
tự do phơi phới và, tinh thần lạc quan tích cực
“hồi đầu thị ngạn,” trong tập thơ nhỏ,
mang nhiều tính thiền, mới xuất bản, của
chúng tôi, chúng tôi đã viết xuống, như sau:
mừng!
em thân / tâm ra đi.
tốt
thôi! kỷ niệm cũng là máu
xương.
mừng!
như người đã lên đường,
tôi
qua đời vẫn vô cùng biết ơn!
(ơn
em, trang kinh thân, tâm.)
(Trích từ
bài: mừng, em thêm, mất (như còn.) Sđd.)
Hoặc:
tôi
đi trong nghiệp, duyên
gặp
lại em kiếp trước.
tình
yêu như cơn giông,
hoán cải
tôi ác độc.
tôi /
em trong nghiệp, duyên
duyên
ngân lời chăn gối.
nghiệp
băng qua lằn biên:
-thấy
tâm ngồi an lạc.
(trích
từ bài: thấy tâm ngồi an lạc. Sđd.)
Hoặc:
hạnh
Bồ Tát, tôi xin người mỗi niệm
nhắc
tên tôi (và, tình nữa, tôi, riêng.)
tôi sẽ
trả ơn em bằng...nỗi nhớ
như
chưa từng biết nhớ một ai, hơn!?!
tâm
thuần khiết, tôi quy hồi Quán Thế
dưới
chân người tôi niệm. niệm:
ơn em - -
(Trích từ
bài: như chưa từng biết nhớ một ai,
hơn!?! Sđd.)
Hoặc nữa:
tôi sống
lại từ mắt chim phá chấp
xanh /
sợi mưa / khâu vá vết thương, tươi.
vai Bồ
Tát gánh niềm vui thí, phát- -
hạt
sa-di cẩn, nạm biết ơn người.
(Trích từ bài: vai bồ
tát gánh niềm vui thí, phát -- Sđd.)
Kính thưa quý Chư
Tôn, Đại Đức, Tăng, Ni,
Thưa quý vị và, các
bạn,
Trong tinh thần từ
bi của Đức Phật, trước khi ngỏ lời
cảm ơn quý vị và, các bạn đã lắng nghe những
gì chúng tôi nói, trong thời gian qua, xin quý vị và, các bạn
hiểu cho:
- Không phải vô tình khi chúng tôi chú thích một
cách minh bạch rằng, những bài thơ nhỏ bé của
chúng tôi, trong hai tập thơ đã được ấn
hành chỉ là những bài thơ... Thiền Tính.
- Thơ mang tính Thiền hay, phảng phất
hương, vị Thiền, không phải là Thơ Thiền.
- “Thơ Thiền” là hai chữ
mà, cá nhân chúng tôi, thủy chung không hề có tham vọng sử
dụng.
Một lần
nữa, xin trân trọng cảm ơn quý Chư Tôn, Đại
Đức, Tăng, Ni; cùng toàn thể quý vị và các bạn.
Chúc quý vị
và, các bạn luôn có được Bồ đề tâm kiên
cố.
DU TỬ LÊ,
(California, Oct. 8th. 2004.)
Bị chú:
(1) Lần thứ nhất,
Thứ Bảy, ngày 3 tháng 10 năm 2003. Đề tài: “Ảnh
hưởng Phật Giáo trong thi phẩm vì em, tôi đã làm sa
di. Bài nói chuyện ấy, sau đó, cũng đã được
trình bày trên sân khấu tại nhiều nơi ở tiểu
bang California, Washington và, Australia.
(2) qua
môi em: tôi thở biết bao đời!?. (Tuyển
tập thơ Thiền Tính 2001-2004.) H.T
Productions, xuất bản, tháng 9 năm 2004, California, USA.
Nhà sách Tự Lực, tổng phát hành.
Cần liên lạc với
Tự Lực, xin qua địa chỉ: Email: buybook@tuluc.com;
hoặc tel. (714) 531-5290.
(3) F.
Nietzche, triết gia người Đức; tác giả cuốn
Thus Spake Zarthustra. Ông bài bác mọi tôn giáo;
và cổ võ một loại người hùng siêu nhiên.
(4) vì
em, tôi đã làm sa di, tạp chí Pháp Âm, tổng phát hành.
Có thể liên với
Pháp Âm, qua địa chỉ: PHAPAMMagazine@aol.com; hoặc Tel.:
(972- 303-5554.
(5) Xem thêm: Tôi không dám
khinh quý ngài, vì quý ngài sẽ thành Phật, nguyên tác của
Mick Kidde, bản dịch Lệ Tâm; tạp chí Pháp Âm, số
33, đề ngày 1 tháng 5 năm 2004; Texas, USA.
(6) Cũng có thể
đọc thêm Bát nhã tâm kinh, nguyên tác của Osho, Ấn
Độ (1931-1990;) chương Phật
bên trong; bản dịch Việt ngữ của Vạn
Sơn, 2003, cơ sở Osho Việt Nam, California, USA, ấn
hành.
(Bài
nói chuyện qua hệ thống PalTalk, Phật Học
Đường Vạn Hạnh, thuộc Chùa Quốc Tế
Online, Thứ Bảy, ngày 9 tháng 10 năm 2004
(Dưới đây là phần hỏi
đáp, được Minh Hạnh ghi chép lại, vi` thấy sự lợi lạc cho đại
chúng trong phần thảo luận này.) (Minh Hạnh là người MC cho buổi nói chuyện của thi sĩ Du Tử Lê)
Hỏi: Kính thưa nhà thơ, nhà thơ đã có
một cơ duyên biết đến nghiên cứu Phật
Giáo và đã mang những ảnh hưởng của
Phật Giáo trong cuộc đời mi`nh qua thi ca, xin nhà
thơ có thể chia sẻ thêm về những nhân duyên và
những giá trị trong Phật Giáo mà bản thân nhà thơ
có những ảnh hưởng lớn như vậy
Thi
Sĩ Du Tử Lê: câu hỏi
rằng có thể chia sẻ với đạo hữu thêm
những cảm nhận của chúng tôi, nghĩa là do
những cái nghiệp duyên nào mà chúng tôi bước sâu hay
bước trở lại về với đạo
Phật.
Chúng
tôi xin trả lời như sau, thứ nhất trong bài nói
chuyện cách đây hơn một năm của chúng tôi,
chúng tôi có nói rằng ảnh hưởng của Phật
Giáo, ảnh hưởng bàng bạc trong nhân gian trong
đời sống của nhân loại, nhất là của
người Việt Nam nếu cá nhân chúng tôi trong thời
trẻ, chưa bước vào, chưa trở về
với thiền môn thi` chúng tôi cho rằng thời gian đó
chúng tôi chưa hội đủ ở những thuận
duyên, tức là những túc duyên chưa đủ mà thôi,
bởi vi` dù ở tuổi nào khi cá nhân chúng tôi trở
lại thi` chúng tôi cũng muốn dùng một câu nói của
chính Đức Phật nói
tương tựa như vậy đó là "Hồi
đầu thị ngạn" qua đầu lại thi`
thấy bến.
Hỏi:
Qua bài nói chuyện của Nhà Thơ Du Tử Lê, chúng tôi
đã vô cùng xúc động, vi` trong đó
đã mang tâm trạng của tất cả chúng ta nói chung và
riêng cho cá nhân chúng tôi nói riêng, đó là sự kêu gào khẩn
thiết cho sự tồn tại của một cái tôi
nhị nguyên. Đã bao lần chúng tôi cố
gắng đi từ pháp môn này qua pháp môn tu học khác,
kể cả tu thiền, niệm chú và rốt cuộc tôi
vẫn là tôi, một bản ngã tham sân si vẫn hiện bày.
Một câu hỏi
vẫn tiềm tàng trong tôi từ lâu, ngày hôm nay hi`nh như
chúng tôi đã gặp được một vị thiện
tri thức, và tôi có thể xin được hỏi một
câu là: Khi mi`nh đi ra đời để phục vụ,
giống như nhà thơ đã mang một nhiệm vụ
cao cả là đem thơ để cảm hóa người
đọc thi` nhà thơ có thấy rằng từ trong các
công tác từ thiện đó đã dường như
đem đến cho nhà thơ một sự tự hào vi`
thơ mi`nh hay và được nhiều người
đọc và thưởng thức, thi` những ấn
tượng dấy lên đó cũng là một tự ngã nó
hiện bày ra, thi` hôm nay xin nhà thơ có thể cho chúng tôi
được biết về y' của nhà thơ về câu
hỏi này.
Thi
Sĩ Du Tử Lê: Nam Mô A Di Đà Phật. kính thưa đạo
hữu, cá nhân chúng tôi rất xúc động trước
thiện cảm mà qúi đạo hữu đã dành cho cá nhân
chúng tôi. Và câu hỏi là cá nhân chúng tôi có cảm thấy hãnh
diện khi những bài thơ có tính cách thiền của mi`nh đã được nhiều người
đọc. Chúng tôi xin trả lời như
sau.
Câu hỏi của đạo hữu cũng
là câu hỏi tôi tự hỏi tôi nhiều lần. Tôi cũng không che dấu
đạo hữu và qúi vị cùng các bạn đang
lắng nghe chúng tôi nói ở đây. Là trong vo`ng 5, 7 năm qua khi chúng
tôi chiêm nghiệm được về ảnh hưởng
của Phật giáo, về giáo ly' của Phật giáo,
sự uất ức của nó trong đời sống
của chúng tôi, nhất là sau cái chết của mẹ tôi,
thi` những bài thơ mang tính thiền của tôi có đem
đến cho chúng tôi rất nhiều người bạn,
rất nhiều tri âm, rất nhiều tri kỷ. Nói cách khác, một cách ở thời thượng
là khi chúng tôi được khen ngợi, chúng tôi
được ngợi khen, chúng tôi được xưng
tụng, thi` cái ngã cũa chúng tôi, nói như câu thơ
của chúng tôi đã nói, nó cao như núi, nó lớn như
trời. Nhưng càng về sau này khi thấm nhuần
y' đại, thi` chúng tôi hiểu rằng nếu chúng tôi
để cho cái ngã của chúng tôi bay bổng như con
diều lên trời cao, như vậy thi` chúng tôi càng xa thêm
đạo mà thôi, do đó về sau này dù chúng tôi
được khen hay bị chê chúng tôi đều cho đó
là một thử thách, giống như thể đạo
Phật có dậy chúng ta rằng:
Nếu chúng ta bị hàm oan,
bị sỉ nhục thi` hãy nhi`n nó
như là một cơ duyên để chúng ta bới
nghiệp.
Hỏi: Xin nhà thơ có thể đọc dẫn chứng
một bài thơ mà nhà thơ coi có chứa nhiều nghiệp
lực trong đó.
Thi sĩ Du Tử Lê: Chúng tôi xin đọc
hầu qúi đạo hữu bài đầu tiên trong tập
thơ nhỏ của chúng tôi mới phát hành đó là tập
“Qua môi em tôi thở biết bao đời.” Nhan
đề của bài thơ nhỏ này tên là “Tôi là em hiện
tại.” Trọn vẹn mấy bài thơ như sau:
Chiều
gặt hái bóng cây
Chất
đầy đêm tĩnh lặng
Như
tôi gửi bàn tay
Trên ngực
người xa vắng
Sáng
bước ra vườn sau
Đây
từng ngày thay đổi
Tôi có
em dài lâu
Từ
phút đầu lá bối
Tôi
gieo hạt tương tư
Trên
luống người biến hiện
Tôi nhi`n tôi khổ đau
Rưng
rưng từng y’ niệm
Chim
câu ngắn đường bay
Trao
tặng đời tiếng hót
Tôi thu nhỏ hồn tôi
……Đừng
khuất mặt,
Sợi
tóc như rừng cây
Sông
chảy cùng trí nhớ
Em buồn
vui như mây
Tôi
trôi cùng gió nổi
Qúa
khứ như tương lai
Em đã
từng ở đấy
Chúng
ta đâu phải hai
Tôi là
em hiện tại
Kính thưa đạo hữu đã gửi
cho tôi câu hỏi vừa rồi. Bao giờ làm thơ với những chữ, những
nghĩa, mà nó cụ thể giống như những bài thơ
thiền, mà văn chương của chúng ta đã có từ
nhiều chục năm qua. Đó là khi những người
làm thơ thiền, hoặc những bài thơ mà tác gỉa
gọi là thơ thiền, họ dùng hi`nh ảnh cụ thể,
và trở thành khuôn mẫu như là thiền sư trốn đời,
đi lên núi, đi lên non, rồi thiền sư nhi`n đời
nhi`n đất, nhi`n mây bay, rồi thiền sư ngồi tựa
cây, rồi nằm xuống đánh một giấc thiên thu,
hay là thiền sư chống gậy từ từ dưới
suối với lên một vốc ánh trăng, xong rồi
nhi`n lên thi` thấy mây bay ngang đầu.
Y’ tôi
muốn nói cái nghiệp lực hay cái thiền tính là nó ở
trong những hi`nh ảnh, và những y’ niệm cùng những
sự việc trong đời thường mà tôi ghi lại
trong thơ của tôi, nghĩa là những bài thơ đó xin đạo
hữu hãy đọc giữa hai hàng chữ, tại vi` trong thơ của tôi, có lẽ
vi` thế mà tôi không dám nhận thơ của tôi là thơ
thiền, mà chỉ nhận thơ của tôi có tính thiền,
xin đạo hữu nếu được, hãy đọc
giữa hai hàng chữ, hoặc là giữa những con chữ,
đằng sau những con chữ trong thơ chúng tôi.
Nếu giải thích của chúng tôi vừa rồi
không làm cho đạo hữu hoan hỷ đón nhận thi` âu
cũng là cái nghiệp duyên của chúng tôi đối với
đạo Phật nó chưa tới nơi tới chốn,
trân trọng cám ơn đạo hữu đã dành cho chúng tôi
câu hỏi đó.
Minh Hạnh ghi
chép phần câu hỏi.